खप्तड बाबाको नाम भाइबहिनीहरूले पनि सुनेको हुनुपर्छ । उनलाई कतै खप्तड स्वामी पनि भन्ने गरिएको पाइन्छ  । उनको खास नाम चाहिँ परमहंस स्वामी सच्चिदानन्द सरस्वती हो, जुन दीक्षाप्राप्त गरेपछि प्राप्त भएको थियो । जीवनको पछिल्लो समय नेपालको खेचरादि पर्वत श्रृङ्गलामा पर्ने खप्त...

नेपालीमा एउटा भनाइ छ– ‘जस्तालाई तस्तै ... ।’ यस्तो भन्ने गरिएको भाइबहिनीहरूले पनि सुनेको हुनुपर्छ । नभए पनि बाबाआमा वा दाजुदिदीलाई सोधेर थाहा पाउन सकिन्छ । यसको अर्थ हो, जो जस्तो छ त्यस्तै व्यवहार गर्नुपर्छ । कतिपय धार्मिक ग्रन्थहरूमा पनि यस्तै उल्लेख ...

महान् विचारक सुकरात पश्चिमी दर्शनका जनक हुन् । ई.पू. ४६९ मा युनानको एथेन्स भन्ने स्थानमा जन्मेका सुकरातलाई आधुनिक सभ्यताको प्रवर्तकसमेत भन्ने गरिन्छ । उनीभन्दा पहिलेका शासक तथा धर्मगुरुहरू मानिसलाई मानिस भन्नसमेत हिचकिचाउँथे । समाजमा अन्धविश्वास र रुढीवाद व्याप्त थियो । द...

लालबहादुर शास्त्री स्वतन्त्र भारतको दोस्रा प्रधानमन्त्री थिए । शारीरिक दृष्टिले जति होचा थिए वैचारिक दृष्टिले त्यति नै उचा थिए उनी । २ अक्टुवर १९०४ मा भारत यूपीको मुगलसरायमा जन्मेका शास्त्रीजीको मृत्यु ११ जनवरी १९६६ मा रुसको तास्कन्दमा भएको थियो । उनी नेहरुको मृत्युपछि सन्...

१, जननी र जन्मभूमि स्वर्गभन्दा पनि प्यारो हुन्छ – महर्षि वाल्मीकि २, परोपकारभन्दा ठूलो पुण्य र परपीडनभन्दा ठूलो पाप अर्को हुँदैन – महर्षि वेदव्यास ३, कर्मयोगभन्दा ठूलो योग अर्को हुँदैन – भगवान् श्रीकृष्ण ४, त्यही व्यक्ति महान् बन्न सक्छ जसको विचार महा...

जिद्दु कृष्णमूर्ति प्रशिद्ध भारतीय दार्शनिक हुन् । सन् १८९५ मे १२ मा जन्मेर १९८६ फेब्रुवरी १७ मा दिवङ्गत भएका कृष्णमूर्ति जे. कृष्णमूर्तिको नामले परिचित छन् । विश्वप्रशिद्ध यी विचारक कुशल वक्ता र लेखक पनि हुन् । उनका शिक्षा तथा विचार मनलाई शिक्षित गराउने किसिमका हुन्छन् । उन...

​एकलब्यको नाम भाइबहिनीहरूले पनि सुनेकै हुनुपर्छ । कतिलाई उनको गुरुभक्तिबारे पनि थाहा  हुनसक्छ तर उनी को हुन् र कसरी प्रसिद्धि पाए भन्ने कुरा भने धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ । यहाँ यसैबारे जानकारी दिन खोजिएको छ । प्रसङ्ग महाभारतको हो । एकदिन पाण्डवहरू गुरु द्रो...

एकपटक सिख धर्मगुरु गुरुनानक घुम्दै एउटा बस्तीमा पुगेका थिए । गाउँलेहरूले राम्रैसँग स्वागत सत्कार गरे तर फर्कने बेला उनले आशीर्वादको सट्टा तिमीहरूको बस्ती यति बढी उजाड होस् कि चाँडै नै अन्यत्र बासको खोजी गर्नु परोस् भनेर हिँडे । उनको कुरा सुनेर शिष्यहरू आश्चर्यमा परे तर ...

प्रसङ्ग कठोपनिषद्को हो । गौतम वंशीय महर्षि अरुणका छोरा उद्दालक ठूला ऋषि थिए । उनी नियमित यज्ञ–अनुष्ठानका माध्यमबाट देवताहरूदेखि पितृहरूसम्म र मनुष्यहरूदेखि पशुपक्षीहरूलाई समेत सन्तुष्ट पार्थे । उनले एक पटक विश्वजित नामक यज्ञ गरेका थिए । यज्ञमा दैनिक सयौँ गाई दा...

उहिले कुनै समयमा एउटा गाउँमा उपमन्यु नामका बालक थिए । त्यतिबेला आठ वर्षकै उमेरमा ब्रतबन्ध गर्ने चलन थियो । सोही अनुसार उनको पनि आठै वर्षमा ब्रतबन्ध भयो । त्यसपछि उनले आयोध धौम्य नामक ऋषि (गुरु) समक्ष गएर पढाइदिन आग्रह गरे । त्यतिबेलाका जानेमाने विद्वान् थिए उनी, जो पर...

नेल्सन मण्डेला विश्वविख्यात राजनेता हुन् । संसारभरि सम्भवतः उनको नाम नसुन्ने कमै हुनुपर्छ । संसारमा आजसम्म सर्वाधिक आदरका साथ नाम लिइने कुनै राजनेता छन् भने उनै देखिएका छन् । दक्षिण अफ्रिकी नागरिकलाई गोराहरूको उपनिवेशबाट मुक्त गराउन सफल उनी न्याय, स्वतन्त्रता र समानताका ...

एकदिन एउटा व्याधा चौतारामा बसेर बाँड बनाउँदै थिए । त्यतैबाट बेहुला लिएर बाजागाजा सहित जन्ती गयो तर उनले थाहै पाएनन् । उनी बाँड बनाउने काममा यति बढी व्यस्त थिए कि त्यसबाहेक अन्यत्र ध्यानै गएन । एकैछिनपछि एक जना सज्जन हस्याङफस्याङ गर्दै आएर सोधे– ‘ओ दाज...

बाबु व्यासको आज्ञा अनुसार ब्रह्मज्ञान प्राप्त गर्न जनक समक्ष गएका शुकदेवले फर्कने बेला भने– ‘महाराज ! गुरुदक्षिणा दिन चाहन्छु, भन्नुस् के दिऊँ ?’ शुकदेवको कुरा सुनेर राजा जनक मुसुक्क हाँसे । केही बेर विचार गरी उनको परीक्षा गर्ने उद्देश्यले भने&nda...

महात्मा गान्धीको नाम नसुन्ने कमै हुनुपर्छ । भारतीय स्वतन्त्रता आन्दोलनका हस्ती गान्धीजी शान्ति र अहिंसाका पुजारी तथा सत्य र निष्ठाका अनुयायी थिए । उनी सादा जीवन र उच्च विचारका पक्षपाती थिए । उनको हतियार भनेकै सत्य र अहिंसा हो । यसैका कारण साम्राज्यवादी ब्रिटिस सरकार घुँड...

डा. स्वामी रामानन्द गिरिको नाम नसुन्ने कमै हुनुपर्छ । खासगरी आध्यात्मिक क्षेत्रका उज्जवल नक्षत्र मानिने गिरिको आध्यात्मिक साहित्य र शिक्षामा विशेष योगदान छ । तनहुँ जिल्लाको देवघाटमा अवस्थित महेश गुरुकुल र महेश सन्यासाश्रमको स्थापना उनैले गरेका हुन्, जहाँ बर्सेनि कक्षा ६ देखि...

हामीमध्ये धेरैमा अहिले पनि पढ्नु भनेको रट्नु हो भन्ने मान्यता पाइन्छ । खासगरी परम्परागत पढाइमा यस्तो बुझाइ बढी छ । यस्तो पढाइले किताबको कीरो त बनाउँछ तर परेको बेला काम लिन भने सकिन्न ।  धेरै पहिलेको कुरा हो । एकजना सज्जनले सुगा पालेका थिए । उनी हरेक दिन स...

ईश्वरचन्द्र विद्यासागरको नाम नसुन्ने कमै हुनुपर्छ । उनको खास नाम ईश्वरचन्द्र बन्धोपाध्याय हो । अद्वितीय विद्वदताका कारण विद्यासागर उपाधि प्राप्त भएको थियो । त्यसपछि यसै नामले विश्वविख्यात भए । २६ सेप्टेम्बर १८२० का दिन पश्चिम बङ्गालमा जन्मेका विद्यासागरका बाबुको नाम ठाकुरदास ब...

बीसौँ शताब्दीका महान् वैज्ञानिक अल्बर्ट आइन्स्टाइनको नाम नसुन्ने सायदै कोही हुनुपर्छ संसारमा । खासगरी थ्यौरिटीकल भौतिकशास्त्री थिए उनी । भौतिकीलाई सरल बनाउन ठूलो योगदान छ उनको । पूरा नाम अल्बर्ट हेर्मन्न आइन्स्टाइन भए पनि आइन्स्टाइन नामले बढी चिनिन्छन् । १४ मार्च १८७९ मा जर्म...

आद्य शङ्कराचार्यले वैदिक सनातन धर्ममा महत्वपूर्ण योगदान दिएका दिए ।  उनको जन्म सन् ७८८ र मृत्यु ८२० मा भएको थियो । उनका मातापिता क्रमशः श्रीमती आर्याम्बा र शिव गुरु थिए, जो दक्षिण भारतीय ब्राह्मण परिवारमा पर्थे । उनको स्वभाव बाल्यकालदेखि नै शान्त, धीर र गम्भीर प्रकृत...

  महर्षि वाल्मीकिको नाम भाइबहिनीहरूले पनि सुनेको हुनुपर्छ । रामायणका रचनाकार वाल्मीकि संसारकै आदि कवि हुन् भन्ने पनि धेरैलाई थाहा हुनुपर्छ तर उनी को थिए र कसरी महर्षि वाल्मीकि विश्वविख्यात बन्न पुगे भन्ने कुरा भने धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ । यहाँ उनकै बारेमा के...

                                                                 नेपोलियन बोनापार्ट ब...

स्वामी दयानन्द सरस्वतीको नाम भाइबहिनीहरूले पनि सुनेको हुनुपर्छ । खासगरी उनी समाजसुधारको क्षेत्रमा बढी परिचित छन् । १२ फरवरी १८२४ मा जन्मेका यी भारतीय सन्यासी मूर्तिपूजाको कट्टर बिरोधी मानिन्छन् । उनी वेदका प्रकाण्ड विद्वान् थिए । उनका वेद भाष्यलाई विशेष र बढी प्रमाणिक मा...

 शिवपुरी बाबा असाधारण सिद्धपुरुष मानिन्छन् । १३७ वर्ष बाँचेका यी सन्त पैदलै विश्व भ्रमण गर्ने साहसी व्यक्तित्वमा पनि पर्छन् । सर्वधर्मसमभावका अनुयायी बाबाको असली नाम गोविन्दानन्द भारती थियो । जीवनको उत्तरार्धमा ३८ वर्ष नेपालको शिवपुरीमा बिताएकाले उनलाई शिवपुरी बाबा भ...

कन्फ्युशियस महान् चिनियाँ दार्शनिक हुन् । खासगरी समाज सुधारको क्षेत्रमा उनको बढी ख्याति छ । प्रशासनिक क्षेत्रमा पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण ठहरिएका छन् उनका विचारहरू । उनको जन्म ईशा पूर्व ५५० अर्थात् आजभन्दा झण्डै २६ सय वर्ष अघि चीनको प्राचीन प्रान्त ‘लू प्रदेश’ मा भएको ...

  १, धर्मका दश लक्षण हुन्छन्, जसमा धैर्य, क्षमा, आत्म संयम, चोरी नगर्नु, शौच (स्वच्छता), इन्द्रियलाई वशमा राख्नु, बुद्धि, विद्या, सत्य र अक्रोध (नरिसाउनु) पर्छन् । –मनुस्मृति २, धर्मको सार भनेकै अरुको जे जस्तो बोली, वचन र व्यवहार आफूलाई मन पर्दैन त्यस्तो बोली, ...