वैज्ञानिकहरूले तिब्बती प्लेटोस्थित हिमनदीबाट ल्याइएको हिउँको नमुना अध्ययन गर्दा यसअघि पहिचान नभएका भाइरसहरू पत्ता लागेको छ । यस क्रममा १५ हजार वर्षसम्म पुराना भाइरसहरू पत्ता लागेका हुन् ।  गुलिया आइस क्यापको शिखरबाट खनेर ओहायो विश्वविद्यालयका वैज्ञानिक तथा मा...

  विज्ञान डेस्क । महासागरको सन्धिक्षेत्र (Twilight Zone) २ सयदेखि १ हजार मिटरमा हुनेगर्छ । धेरै गहिरो भएका कारण यहाँको पानीमा कम मात्र सूर्यको प्रकाश पुग्नेगर्छ । यसकारण नै यसलाई सन्धिक्षेत्र भनिएको हो । हालै गरिएको एक अनुसन्धानले के देखाएको छ भने ग्लोबल वार्मि...

  वैज्ञानिक आइन्स्टाइनको नाम  कसलाई पो थाहा छैन होला र ? मनुष्य जीवनको दैनिकीकै सम्बन्ध आइन्स्टाइनको सापेक्षवादको सिद्धान्त (जनरल रिलेटीभिटी थ्योरी) सँग जोडिएको छ । आइन्स्टाइनले सबैभन्दा पहिले सन १९०५ तिर  सापेक्षवादको सिद्धान्त प्रस्तुत गरेका थिए । सन् १...

१९ फेब्रुअरीका दिन मंगल ग्रहमा जीवनका जीवाश्म खोज्ने मिसनमा पठाइएको 'पर्सिवरेन्स मार्स रोवर'ले ल्याण्ड गरेर इतिहास नै बनायो। यस रोवरले मंगल ग्रहको 'जेजेरो क्रेटर'मा अवतरण गर्यो र यसले त्यहाँ विभिन्न अनुसन्धानमूलक  कार्य आउँदो दश वर्षसम्म गरिरहने छ। ...

                रूचि आफ्नो आफ्नो, स्वाद आफ्नो आफ्नो ।  तपाईंको  रूचि केमा छ ? कुन विषयको, कुन कुरामा तपाईं आरम्भदेखि इतिसम्म जान्न /बुझ्न  प्रयास गर्नुहुन्छ त्यो तपाईंको नितान्त...

      फेब्रुअरी ११ विज्ञानमा महिला तथा बालिकाका लागि अन्तर्राष्ट्रिय दिवस (International day of Women and Girls in Science) हो । यस अवसरमा नेपाल एस्ट्रोनाेमिकल सोसाइटीका परियोजना संयोजक मनिषा द्वासँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित उतार प्रस्तुत...

भौतिक विज्ञानको चर्चा होस् अथवा आइन्सटाइनको,  E=MC2 बिना यी दुबैबारे गरिएका  चर्चा व्यर्थ हुन्छन्, सारहीन हुन्छन्।  भनौं यो समीकरण बिना विज्ञानलाई बुझ्नु सम्भव छैन।    नेपालका महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाले आफ्नो जीवनमा अनेकौं साहित्य सृज...

    अमेरिकाको प्रतिष्ठित संस्थान 'नेशनल  एरोनॉटिक्स  एण्ड  स्पेस  एडमिनिस्ट्रेशन' (नासा ) को महत्वाकांक्षी अभियान 'आर्टिमिस मिसन' (Artemis Mission) बारे सारा संसारलाई तीव्र चासो छ। यसो हुनु स्वाभाविक पनि हो। नासाल...

    समय पछाडि फर्केर पनि दौडिरहन्छ, विशेषतः जब कुरा मानव विकास क्रम र त्यसको बसाइसराइको वर्णन गर्ने सन्दर्भ आउँछ । अफ्रिकाबाहिर भेटिएको सबैभन्दा पुरानो अवशेष हेर्दा मानव पुर्खाहरुले २ लाखभन्दा पनि अगाडि नै त्यस महादेश छाडेको हुनसक्ने संकेतहरु मिल्छन् । ...

    ‘ध्रुव’ शब्द अटल र अपरिहार्यताको पर्यायसूचक हो । जो अटल हुन्छ, त्यो नै ‘ध्रुव’ कहलाउँछ । ‘ध्रुवपंक्ति’ सरह अटल, ‘ध्रुवसत्य’ सरह सम्पूर्ण, ‘ध्रुवतारा’ जस्तै अडिग ! ‘धुरी’...

  विज्ञानको अभिरुचि पनि कता कता जादूको छड़ी झै  ‘आबराको डाबरा’, ‘गिलिगिली फट ’ र ‘ऊँ स्वाहा’ जस्तै कुनै एउटा यस्तो सिद्धान्तको खोजीमा तल्लीन रहेको पाइन्छ, जसले सम्पूर्ण विश्व ब्रहमाण्डको व्याख्या  र विवेचना कुनै&nb...

      निद्रासम्बन्धी निद्राविद् डाक्टरहरूको चेतना दुई परस्पर विरोधी धारमा विभाजित रहेको हुन्छ । एउटा मनले यिनीहरू थोमस अल्वा एडिसनलाई गाली गर्न र अर्को सुषुप्त मनले उनको प्रशंसामा गीत गाउन नजाने पनि गद्य कवितासम्म कोर्ने भावमा रहेका हुन्छन् । ...

      हाम्रा पुराण कथा हुन् कि ग्रीक अथवा इजिप्सियन ।  यी सबैमा जीवन चक्र ( cycle of life ) अर्थात जनक मृत्यु र पुनर्जन्म प्रतिबिम्बित गर्ने एउटा सर्पको उल्लेख भएको पाइन्छ। यस्तो सर्प जसले आफ्नो पुच्छर खान्छ। आफ्नै पुच्छर खाने त्यो सर्पलाई '...

(सन् २०२० को रसायनशास्त्रतर्फको नोबेल पुरस्कार दुई वैज्ञानिकलाई प्रदान गर्ने निर्णय भएको छ । रोयल स्वीडीस् एकेडेमी साइन्सले बुधबार गरेको निर्णयअनुसार उक्त पुरस्कार जर्मनीको म्याक्स प्लान्ट युनिटसहित इमानुयल चारपेन्टियरलाई जीवाणु विज्ञानको अध्ययनसम्बन्धी अनुसन्धान र क्यालिफोर्निया...

अनुहार हेर्दा मुसा जस्तो देखिने तर यथार्थ मुसा पनि हैन, पखेटा भएको उड्न सक्ने तर चरा पनि हैन ! संसारकै एक मात्र उड्न सक्ने विचित्रको स्तनधारी जीव हो चमेरा । मानव सभ्यतामा चमेरालाई हेर्ने दृष्टिकोण खासै सकारात्मक छैन । अनगिन्ती कीरा फट्यांग्राहरु खाएर मानिसलाई गुण लग...

कोरोनाभाइरसको खोप पत्ता लागिसकेको छैन, औषधि बनिसकेको छैन । यो अवस्थामा यो विरुद्ध लड्ने सबैभन्दा बलियो अस्त्र भनेकै मानिसको शरीरको रोग प्रतिरोधी क्षमता हो । कुनै पनि किटाणु भाइरसले मानिसको शरीरमा आक्रमण गरेपछि उसको रोग प्रतिरोधी क्षमताले त्यसका विरुद्ध लडेर त्यसलाई न...

कोरोनाभाइरसको महामारी चर्केपछि संसारभरि नै प्रयोगमा ल्याएका उपायहरुमध्येका एक हुन्– सामाजिक दुरी । सम्भवतः आजको विश्वमा यो शब्दसँग परिचित नहुने मानिस यस संसारमा नै थोरै मात्रै होलान् । तर मानिसमा मात्रै हैन, अन्य प्राणी जगत्मा पनि सामाजिक दुरीको अभ्यास हुने गर्छ...

कोरोना कहरको भयावहता अझै सकिएको छैन । यो महामारी डढेलोझैँ झनै सल्कँदै गइरहेको छ । भयावह स्थितिको अन्त्यका लागि कोहीकोही ईश्वर अर्थात् भगवान, परमेश्वर, अल्लाह, गड आदि उपमाले चिनिने आफ्ना आस्थाका अलौकिक शक्तिहरुलाई गुहारिरहेका देखिन्छन् । तर, ईश्वर रहने भनी सर्वसाधारणले...

  जन्मँदा सानो बच्चा बढ्दै जाँदा लक्का जवान बन्छ ।  ठूलो मान्छे बन्छ । बढाइको यो क्रम नरोकिइकन बढ्दै जाने हो भने, ४०–५० वर्षको उमेरमा पुग्दा १०–१२ फिटको हुने हुन्छ ! तर त्यसो हुँदैन । करीब २०–२२ वर्षको उमेर आइपुगेपछि मान्छेको बढ्ने क्रम र...

कोरोनाभाइरसको संक्रमणबाट लाग्ने कोभिड–१९ रोगको कारण अहिले विश्व ठप्प छ । यस रोगको संक्रमणबाट सबैभन्दा प्रभावित बनेको देश इटली पूर्ण रुपमा क्वारेनटीनमा छ भने चीन, बेलायत, अमेरिका, स्पेन जस्ता अतिप्रभावित देशका धेरै स्थानहरु पनि अहिले ठप्प छ । नेपालको लकडाउन पनि...

अहिले पूरै विश्व कोरोनाको संत्रासमा छ । किनकि, विश्वमा भएका सबै २ सय ३ वटा मुलुक तथा शासित क्षेत्रहरुमा कोरोना भाइरस फैलिसकेको छ । यसको अर्थ पूरै पृथ्वी अहिले कोरोनाको आक्रमण वा  शासनमा छ । यो लेख प्रकाशित हुँदासम्म (चैत्र २१ बिहान १०:१० बजे) विश्वभर १० लाख १...

ओहो ! आजको मितिसम्ममा विश्वमा कोरोनाबाट संक्रमितको सङ्ख्या झण्डै ७ लाख पुग्न लागिसक्यो । हताहती पनि अब ३० हजार नाघिसक्यो । नेपालमा अहिलेसम्म कसैको पनि हताहती नभए पनि ५ जना बिदेशबाट फर्किएका नेपालीहरु संक्रमित भएकाले कहिँ चीन, युरोप र अमेरिकामा जस्तै निकट दिनहरुमा न...

विज्ञानका अध्येता उत्तमबाबु श्रेष्ठले कोभिड–१९ को महाव्याधिसँग जुघ्न सरकारले चालिरहेको कदमको सन्दर्भमा निक्कै सान्दर्भिक र विचारणीय सुझावहरु अगाडि सारेका छन् । आफ्ना फेसबुक पेज र ट्वीटरमार्फत् उनले सरकारलाई दिएको सुझाव यस्तो छः कोभिड १९ सँग लड्नको लागि विश्वका...

अहिले विश्व कोरोनाभाइरसको महामारीबाट आक्रान्त छ । गत डिसेम्बरमा चीनको उहानबाट सुरु भएको कोभिड–१९ नामको भाइरसका कारण आजको मितिसम्ममा विश्वका २ लाखभन्दा बढी मानिसहरु संक्रमित भइसकेका छन् भने ९ हजारभन्दा ज्यादाको मृत्यु भइसकेको छ ।  चीनमा ३ हजारभन्दा बढी...

  विकासवादी सिद्धान्तका पिता महान वैज्ञानिक चार्ल्स डार्विनलाई उनको सिद्धान्त बाहिर प्रकाशित भएको केही समयपछाडि सन् १८५९ तिर लण्डनमा उनलाई बाँदरका सन्तान भनी गिज्याउने गरिए । त्यसरी उनलाई गिज्याउनुमा उनको विकासवादी सिद्धान्तमा मानव प्रजाति कुनै बाँदरजस्तैको प्राणी...