चार रङका हुन्छन् रगत, मानिस र जनावरबीच रगतको अन्तर कस्तो हुन्छ ?
रगत रातो मात्रै हुँदैनन् । अथवा भनौँ, रगत रातै हुनुपर्छ भन्ने छैन । रगतका अन्य रङ हुनसक्छन् जस्तै निलो रगत, हरियो रगत, बैजनी रङको रगत । हरेक रङको रगतले भिन्न भिन्न काम गर्ने गर्छ । यी रगत भिन्न भिन्न जीवको शरीरमा सञ्चारित हुन्छन् । मानिसको शरीरमा जुन रङको रगत बग्छ, त्यो अक्टोपसको शरीरमा पनि त्यस्तै हुन्छ भन्ने छैन । सबैभन्दा पहिला रगतको केमेस्ट्रीबारे बुझ्न आवश्यक छ ।
रातो रगत कुन जीवमा पाइन्छ ?
रातो रगत मानिसबाहेक धेरैजसो भर्टिब्रेट्स जीव (मेरुदण्ड वा स्पाइनल कोलम भएका जीव) मा पाइन्छ । यो रगतको रासायनिक मिश्रणलाई हेमोग्लोबिन भनिन्छ । हेमोग्लोबिन एक प्रकारको प्रोटिन हो जुन रगतमा बग्छ । यसको सबयुनिट हेम हो । हेममा अत्यधिक मात्रामा आइरन पाइन्छ । आइरनका कारण बन्ने रासायनिक आकृतिले नै यसलाई रातो रङ प्रदान गर्छ । त्यो पनि त्यतिबेला जब यो अक्सिजनसँग मिल्छ । डिअक्सिजेनेटेड रगतको रङ गाढा रातो हुन्छ । निलो होइन ।
निलो रगत भएका जीव र यसको केमेस्ट्री
निलो रगत साधारणतया समुद्री जीवनमा पाइन्छ । जस्तै, अक्टोपस, स्क्विड, मोलस्क, क्रस्टेशियन । माकुराको पनि निलो रगत हुन्छ । रगत निलो हुनुको कारण हो हेमोसाइनिन । हेमोग्लोबिन रगतको रेड ब्लड सेल्ससँग टाँस्सिएर बस्छ तर हेमोसाइनिन रगतमा खुल्ला भएर बग्छ । हेमोसाइनिनमा आइरनको साटो कपर अर्थात् तामा हुन्छ । वास्तवमा यो रगत बिना अर्कै रङको हुन्छ । तर जब यसमा अक्सिजन मिल्छ तब यो तामाको प्रभावबाट निलो रङको हुने गर्छ ।
हरियो रङ
हरियो रङ यस्ता जीवको शरीरमा सञ्चारित हुन्छ जुन असाध्यै साना हुन्छन् जस्तै खण्डित शरीर भएका किरा–फट्याङ्ग्रा, गँड्यौला, केही प्रजातिका जुकामा पाइन्छ । यस्ता जीवमा रगतमा क्लोरोक्रुओरिन भन्ने तत्व पाइन्छ । रासायनिक रुपमा यो हेमोग्लोबिनसँग मिल्दोजुल्दो हुन्छ । केही जीवका प्रजातिमा हेमोग्लोबिन र क्लोरोक्रुओरिन दुबै पाइन्छ । जबसम्म अक्सिजन मिल्दैन यो हल्का हरियो रङको देखिन्छ । अक्सिजनमा मिल्ने बित्तिकै यसको रङ गाढा हरियो हुन्छ । यदि अलि बढी नै अक्सिजन मिसियो नभने यो हल्का रातो रङको हुने गर्छ ।
बैजनी रङ
बैजनी रङ समुद्री गँड्यौलामा पाइन्छ । जस्तै, पिनट वर्म, पेनिस वर्म र ब्राचियोपोड्स । यसको रगतमा हेमिइरीथ्रिन पाइन्छ । हेमोग्लोबिनको तुलनामा हेमिइरिथ्रिनले एक चौथाई मात्रै अक्सिजन प्रवाह गर्नसक्छ । जबसम्म अक्सिजन पाइँदैन तबसम्म हेमिइरिथ्रिन रंगहीन हुन्छ । अक्सिजन पाउने बित्तिकै यो बैजनी–गुलाबी रङको हुन्छ ।
खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया
भर्खरै
-
महतले अघि बढाएका राम्रा काम रोक्दिन : अर्थमन्त्री पुन
-
नेपाललाई हिन्दु राष्ट्र बनाउन भारतले षड्यन्त्र गरेको छैन : अध्यक्ष माधव
-
पत्रकार महिलाको अवसर र चुनौतीको विषयमा छलफल
-
एनआरएनएको निर्वाचनमा अनलाइन भोटिङको युजर नेम र पासवर्ड दुरुपयोग : प्रतिवेदन
-
टी–२० क्रिकेट : तस्बिरमा हेर्नुहोस् आयरल्याण्ड र नेपालबिचको खेल
-
पार्टी एमालेलाई बुझाएर प्रचण्ड राष्ट्रपति बन्छन् : रामकुमार शर्मा, पूर्वमाओवादी नेता