नेपाली कराँते खेलाडी हुन्, तिलकुमारी गलामी अर्थात् तिलु राना । भारतको कोलकातामा जन्मिएकी राना ११ वर्षको उमेरबाटै खेल जीवनमा प्रवेश गरेकी थिइन् । 

बक्सिङबाट खेल करियर सुरु गरेकी तिलुले आफ्नो परिचय भने कराँतेमा बनाइन् । १९९४ देखि २०११ सम्म खेल जीवनमा सक्रिय रहँदा रानाले गोल्डमेडलसहित थुप्रै मेडल हात पारिन् । 

तर वैवाहिक जीवनमा बाँधिएपछि र छोराछोरी जन्मिएपछि उनको कराँते करियर सोचेअनुरुप बढ्न सकेन । तैपनि तिलु आज स्पोर्ट ट्रेनर, बक्सर, एमएमए, योगा, जुम्बा, एरोविक्सआदि क्षेत्रमा प्रशिक्षकका रूपमा समेत उभिएकी छिन् । 

खेल जीवनमा मात्र नभएर तिलुले आफ्नो ४१ वर्षको उमेरमा ब्युटी प्याजेन्ट ‘मिस एण्ड मिसेस युनिभर्सल अफ २०२३’ मा सेकेन्ड रनरअप हुँदै टाइटल विनरको अवार्डसमेत हात पारिन् । पछिल्लो समय बागबाजरमा एक फिटनेस सेन्टर सुरु गरी आफैँ ट्रेनरका रूपमा रही व्यावसायिक जीवन पनि बिताइरहेकी छिन् । उनी अभिनय क्षेत्रमा पनि आफूलाई सक्रिय छिन् । 

श्रीमान्सँग डिभोर्स, ४ जना छोराछोरी र सासूको जिम्मेवारी बोध गरिरहेकी तिलुको जीवन आफ्नै गतिको छ । आफ्नै मोटोपनामाथि श्रीमान्को भद्दा मजाक अनि त्यसैले लिएको डिभोर्सको रूपले उनको मन आज पनि दुखाइरहन्छ । 

तर, जीवनमा हार्नु हुन्न भन्ने बुझेकी तिलु जसले १०४ केजी तौललाई घटाएर आज ५३ केजीमा उनी बाँची रहेकी छिन् । यी र यस्तै विषयमाथि उनै खेलाडी, मोडेल, स्पोर्टस् ट्रेनर तिलु रानासँग गरिएको विशेष संवाद : 

• खेल जीवन अनि खेल यात्रा कहाँबाट सुरु भयो ?

मेरो बुबा भारतीय आर्मी । उहाँ बक्सिङ खेलाडी हुनुहुन्थ्यो । उहाँबाट प्रेरणा पाएर नै म बक्सिङमा लागेकी हुँ । रफ गेम भएको हुनाले र भारतमा खासै केटी मान्छेले बक्सिङ खेलेको कदर नहुने हुनाले पनि त्यसलाई निरन्तरता दिन सकिनँ । पछि नेपाल आएर म १९९४ देखि कराँतेमा प्रवेश गरेकी हुँ । जसका लागि स्वर्गीय मेरा गुरुको प्रेरणा महत्त्वपूर्ण रह्यो । 

• ११ वर्षकै उमेरदेखि खेलकुदमा सक्रिय हुनुहुन्छ, तपाईंको जन्म, पढाइ कहाँ भयो? 

मेरो जन्म कोलकातामा भएको हो । पेसाका कारण बुबा भारतमा बस्ने भएकाले उतै हुर्किएँ, पढेँ । १० वर्षको उमेरमा नेपाल फर्किएपछि खेलकुदमा सक्रिय भएकी हुँ । यद्यपि मेरो खेल जीवन नेपालका लागि भारतमा धेरै रह्यो । 

• कराँते खेलमा थुप्रै मेडलहरू जितिसक्नुभएको छ । एउटा महिलाका लागि सन् १९९४ को समयको समय कति संघर्षपूर्ण थियो ? पारिवारिक सहयोग कस्तो थियो ?

घरमा आमाबुबामात्र होइन समाजले पनि महिलाका लागि खेलकुदमा बन्देज जस्तै थियो । बच्चा जन्माउने छोरी मान्छेलगायतका कुराले पनि छेकथुन हुन्थ्यो । तर त्यो बेला हामी दुई बहिनी मात्र थियौँ र बाबाले मलाई मेरो छोरा नै यही हो भनेर हिम्मत दिनुहुन्थ्यो । जसका कारण आज म यहाँ छु । बाबाले दिनुभएको हिम्मत र आँटले नै म यहाँ आइपुगेकी हुँ । त्यो समय महिलाहरूलाई देश विदेश गएर खेल्ने अनुमति चाहिँ थिएन ।

• तपाईंले आफ्नो जीवनका अधिकांश प्रतियोगिताहरू भारतमा खेल्नु भएको देखिन्छ, अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धाबाट मेडलहरू पनि जित्नु भएको छ तर त्यो हिसाबले नेपालमा तपाईंको चर्चा कम भएको हो?

जतिबेला म खेलाडीका रूपमा स्थापित थिएँ, म चर्चित नै थिएँ जस्तो लाग्छ । बिचमा मेरो आफ्नो लिगेसी चाहिँ टुटेको हो । परिवार भएपछि सबै ध्यान परिवारतिर गयो । यद्यपि कराँतेलाई निरन्तरता त दिइनैरहेँ । ट्रेनिङ चलिरहन्थ्यो । यद्यपि जे हुनुपर्थ्यो त्यो चाहिँ नभएकै हो, आज आएर महसुस हुन्छ । 

• तपाईंको खेल जीवनमा प्राप्त गर्नु भएका महत्त्वपूर्ण उपलब्धि र मेडलहरूका बारेमा सम्झन सक्नुहुन्छ ?

मैले १ दर्जनभन्दा बढी मेडलहरू जितिसकेपछि ‘हाम्रो गोरेटो’ भन्ने पत्रिकामा मेरो सफलताका बारेमा छापिएको थियो । आज पनि मेरो बायोडाटामा भारतमा भएका प्रतियोगिता र प्राप्त उपलब्धिको लामै लिस्ट छ । अनि जति मलाई याद थियो त्यति मैले सम्झने गरेकी छु । सार्क राष्ट्रका सबै राष्ट्रमा पुगेर खेलेकी छु र त्यहाँ पनि केही न केही उपलब्धि हासिल गरेर फर्किएकी हुन्थेँ । तर ती सबैका बारेमा चाहिँ सबैलाई जानकारी गराउन म असफल जस्तै बनेकी छु । लाग्छ आफ्ना उपलब्धिहरूका बारेमा बुझाउन नजान्नु मेरै कमजोरी होलान् कि ! 

• गोल्ड मेडलिस्ट भएर पनि किन गुमनाम भन्ने प्रश्न धेरैले सोध्लान् अथवा ट्रेनिङदेखि लिएर कराँतेमा ब्ल्याक बेल्ट, रेफ्री तथा निर्णायकसम्म आइपुग्दा चर्चा र परिचयमा तपाईं किन पछाडि पर्नुभयो ? 

तपाईंले सोध्नु भएजस्तै छैटौँ अन्तर्राष्ट्रिय कराँतेमा म एक्लैले ३ वटा गोल्ड मेडल र १ सिल्भर मेडल जितेकी थिएँ । अन्य विभिन्न विधामा पनि मैले कराँतेमा आफ्नो बलियो स्थान बनाएर आज रेफ्री र निर्णायकमा समेत काम गरिरहेकी छु । तर, चर्चा र परिचयको कुरा चाहिँ कतिपय अवस्थामा घरबाट साथ नमिलेर हुने रहेछ ।  कुनै कुरा साथीभाइबाट साथ नमिलेर पनि हुने रहेछ । कुनै कुरा संघसंस्थाहरु र तिनीहरूसँगको आबद्धतामा पनि भर पर्ने रहेछ । आज म पछाडि पर्नुको कारण मेरो आफ्नो परिवार हो वा पारिवारिक वातावरणमा फसेपछि म आफू नै यसको कारक हुँ । 

• खेल विधामा तपाईंको सिकाइ, प्राप्त उपलब्धिका बारेमा पनि बताउनुस् न ।

मैले खेलकै विधाबाट विद्यावारिधि नै गरेकी छु ।  इरानमा डा. रेजा जसको आफ्नै विश्वविद्यालय पनि छ, त्यहाँबाट मैले विद्यावारिधि प्राप्त गरेकी हुँ । एमएमए अर्थात् मिक्सिङ मार्सल आर्टमा रहेर चाहिँ ट्रेनरको रूपमा २ वर्ष दुबईमा काम गरेकी छु । सुरुवात मेरो बक्सिङबाट भएको हो । त्यसपछि कराँते त मेरो लक्ष्य नै थियो र छ पनि । ४१ वर्षको उमेरमा आइपुग्दा पनि खेलाडीकै रूपमा चिनिन मनलाग्छ । तर त्यो सम्भव त छैन तर पनि अरूले खेलेको देख्दा खेल्न मनलाग्छ । बाँकी योगा, जुम्बा तथा फिटनेसका सबै विषयमा चाहिँ मैले लामो समयसँग सिकेर अभ्यास गरेर सीप सिकेकी हुँ । जुन कुरा मेरो जीवनमा आवश्यक थिए । 

• खेलकुदकै कुरा गरौँ, सन् १९९४ तथा त्यो समयको कराँते र अहिलेको कराँते खेलमा के फरक पाउनु हुन्छ ?

हाम्रो बेलामा हेर्दा र अहिले हेर्दा त कराँतेको अवस्था धेरै नै विकसित पाउँछु । महिला र पुरुष भनेर त्यतिबेला छुट्याइन्थ्यो अहिले त्यस्तो देखिँदैन । अन्तर्राष्ट्रिय लेभलमा तुलना गर्दा अहिले पनि नेपाल पछाडि नै छ तर हाम्रो स्तर माथि पुगिसकेको छ । त्यो बेलाको जस्तो महिला खेलाडीहरूलाई कठिन पनि छैन अहिले । खेल र खेलको स्तर माथि पुर्‍याउने मुख्य भूमिका खेलाडी स्वयं र प्रशिक्षकहरूको हुने भएकाले प्रशिक्षकले बाटो देखाउने खेलाडीले मेहनत गरे सबै राम्रो नै हुन्छ । 

• तपाईं खेलाडी मात्र नभएर आज पनि कराँते संघको पदाधिकारीमा हुनुहुन्छ । खेलाडी र पदाधिकारीको भूमिकामा के फरक अनुभव गरिरहनु भएको छ ? 

म त खासै फरक देख्दिनँ । खेल खेल्दा पनि अभ्यास मात्र गरेर हुँदैन । हामीले देशको लागि समाजको लागि के गर्न सकिन्छ भन्ने दबाब हुन्छ र पदाधिकारी भइरहँदा पनि संघसंस्था कसरी मजबुत बनाउने कसरी अघि बढाउने भन्ने दबाब रहन्छ नै । काम र उद्देश्य फरक हुन्छ नै तर लक्ष चाहिँ खेलको स्तरोन्नति र राष्ट्रका लागि उपलब्धि हासिल गरौँ भन्नेमै फोकस हुन्छ । 

• कराँते आफैमा थुप्रै विधा र शाखाहरू भएको खेल हो । तर नेपालमा  कराँतेकर्मीहरुबिच नै विवाद भइरहने, संघहरु पनि विभिन्न हिसाबले खोलिने, यी खालका विवादहरूले कराँते कहिले पनि स्वस्थ देखिँदैन । खेलको स्तर पनि त्यो अनुसारको पाइँदैन, के भन्नुहुन्छ ?

हामी पनि पहिला संघर्ष गरेर आएको हो। जापान गोजुरियो केनवाकाई कराँते नेपाल नामक संघ दर्ता गर्नुभन्दा पहिला हामीलाई पनि गाह्रो भएको थियो । तर पछिल्लो अवस्था हेर्दा संघसंस्थाहरु पदकै लोभमा खेलिने कारणले धेरै समस्या देख्छु । खेल र खेलाडीको हितमा भन्दा पनि पदको लोभ गर्ने, अरूलाई अगाडि बढ्न नदिने सोचले गर्दा खासै विकास हुन नसकेको चाहिँ यथार्थ जस्तो लाग्छ ।

• तपाईं भारतमा धेरै बस्नुभयो, खेल पनि नेपालमा भन्दा भारतमा नै धेरै खेल्दै गर्दा त्यहाँको र यहाँको खेलकुदको संस्कृति के पाउनुभयो ?

त्यहाँको शिक्षा एकदमै राम्रो छ । नेपालमा खुट्टा तान्ने प्रवृत्ति धेरै हुन्छ । उता पनि हुन्छ, हरेक देशमा हुन्छ तर नेपालमा धेरै छ। हरेक कुरा सिस्टममा चल्छ र हरेक कुरामा त्यहाँ स्थायित्व हुन्छ तर यहाँ अझै पनि त्यो संस्कार बस्न नसकेको हो कि !

• नेपाल आफैँमा सानो देश, खेलकुदबाटै जीविकोपार्जन गर्छु भन्ने आधार पनि कम छ । राज्यले पनि खेलकुदमा ठुलो लगानी गर्न सकेको देखिँदैन, तथापि नेपालमा कराँतेमा यति धेरै विधाहरू आवश्यक छ जस्तो लाग्छ?

एक–दुईवटा विधालाई नै राम्रो बनाएर लैजाँदा हुन्छ जस्तो लाग्छ । अनावश्यक विधाहरूले गर्दा यसको विकासमा पनि कमी देखिन्छ । संघसंस्थाहरुले आफ्नो भूमिका राम्रोसँग निर्वाह गर्नुपर्छ । नयाँ विधाहरू ल्याउनै हुँदैन भन्ने त छैन तर नयाँमा टेस्ट गर्नुभन्दा वर्तमान अवस्थामा जे जे विधा छन् तिनीहरूमा लगानी गरेर अघि बढ्दा राम्रो हुन्छ ।

थोरै पारिवारिक कुरा गरौँ – एउटी महिला भएर विवाह र बच्चा जन्मिसकेपछि चाहिँ परिवारको साथ कति पाउनुभयो ?

परिवारको त मलाई पुरै साथ थियो । परिवारको साथ नभएको भए आज यहाँसम्म आइपुग्दिन थिएँ होला । माइती र घर दुवै परिवारको सपोर्टले नै म यहाँ आइपुगेकी हुँ । तर पछिल्लो समय श्रीमानसँगको मनमुटाबले करियरमा केही धक्का लाग्यो । पछिल्लो समयमा म छोडपत्र गरेर बच्चाहरूसँग बस्दै आएकी छु । यस्ता विभिन्न कुराले करियरलाई धक्का भने दिएकै हो ।

• श्रीमानसँगको सम्बन्ध किन चिसियो र छोडपत्र नै हुन पुग्यो ?

बच्चा जन्मिएपछि र परिवार बढेपछि मनमुटाब बढ्दै गयो । अर्कातर्फ मेरो कराँतेमा करियर बनाउनकै लागि उहाँले ठुलो रकम खर्च गर्नु भएको थियो । गाउँबाट काठमाडौँमा संघर्ष गर्दा उहाँले खेत (१ बिघा २ कट्ठा) नै बेच्नु परेको थियो । त्यो सब मेरा लागि पनि थियो । श्रीमान् पनि कराँतेको ‘चिफ इन्स्ट्रक्टर’ नै हुनुहुन्थ्यो । तर कराँतेबाट त्यसको ‘रिटर्न’ हुन सकेन कि ! सम्बन्ध चिसिनुमा जापाना गोजुरियो केनवाकाई कराँते नेपाल स्थापनामा ठुलो खर्च लागेर पनि थियो । जे हो भए पनि हामी बिचमा मनमुटाब सुरु भयो र सम्बन्ध तोडियो । तर कराँते त्याग्न चाहिँ सकिन ।

• तपाईंले दुबईमा प्रशिक्षकका रूपमा काम गरेको बताउँदै हुनुहुन्थ्यो, कसरी र केका लागि दुवै पुग्नुभयो ?

कराँतेमा भविष्य खोजे पनि विवाह पछि त्यसमै फर्कन गाह्रो भयो ।  कराँतेमा अन्य विभिन्न संघ संस्था पनि खोलियो तर आर्थिक रूपले धेरै गाह्रो नै थियो । र सन् २०१८ पछि श्रीमानसँग विदेश जानेकी भन्ने सल्लाह हुँदा उहाँ मान्नु भएन । र, मैले बच्चाबच्ची छाडेर नै विदेश जाने निर्णय गरेकी थिएँ। तर विदेश जाँदा पनि कराँतेकै जाने मन थियो र गुरुहरूको सहयोगमा दुवैमा ‘इन्टरनेशनल गोल्डेन फाल्कोन कराँते’मा प्रशिक्षकका रूपमा गएकी थिएँ ।

तर दुवैमा मैले भाग्य भनौँ अन्य धेरै काम गर्ने मौका पनि पाएँ । योगा, जुम्बा तथा फिटनेसको तालिम तथा गर्भवती महिलाहरूलाई शारीरिक कसरत गराउने लगायतका कामले मेरो कमाई पनि राम्रो भयो । खेल क्षेत्रमै सक्रिय रहन पनि सहयोग मिल्यो ।

• विदेशमा कामदारका रूपमा पुग्दा महिलाहरूमाथि त्यहाँको दृष्टिकोण के पाउनु भयो ?

मैले अघि पछि जे सुनेकी थिएँ मैले त्यो वातावरण थाहा नै पाइनँ । होला कतिपय ठाउँमा महिला दिदीबहिनीहरूले शारीरिक मानसिक यातना भोग्नु पर्‍यो होला। त्यस्तो नहोस्, तर मैले चाहिँ खेलाडी/प्रशिक्षक भएर पनि पनि होला सम्मान र इज्जत नै पाएँ ।

• हाल बागबजारमा फिटनेस सेन्टर खोलेर युवा उद्यमीका रुपमा काम गर्दै आउनु भएको छ, यसको प्रेरणा चाहिँ के हो ?

मलाई मेरो श्रीमानले कहिल्यै पनि अरूको जागिर गरेर बाँच्नु पर्छ भनेर सिकाउनु भएन। उहाँको बानी पनि राजा जस्तो बसेर सौखिन हिसाबले खानु/बस्नु पर्छ भन्ने थियो । यसको अर्थ स्वाभिमानमा बाँच्नु पर्छ भनेर सिकाएकाले विदेश बसेर आएपछि फिटनेस सेन्टर खोलेर गरिखाने आधार तयार गरेकी हुँ । यो एक तरिकाले व्यवसाय नै भए पनि खेलकुद क्षेत्रसँग नै आधारित भएर पनि साथीहरूसँग र बैंकमा ऋण लिएर फिटनेस चलाएकी हुँ ।

यसमा मैले छुटाउन नहुने चाहिँ म विवाहपछि एक दमै मोटी थिएँ । झण्डै १ सय ४ केजीकी थिएँ । जसले गर्दा श्रीमानले मेरो मोटोपन रुचाउनु भएन । सायद उहाँलाई दुब्ली केटीमा मन गयो कि, यसले पनि मेरो सम्बन्ध विच्छेदमा भूमिका निर्वाह गरेको थियो । त्यसैले मैले मेरो मोटोपना घटाउनु पर्छ भनेर बदलाको भावले पनि मैले आफूलाई फिट राख्न फिटनेसको क्षेत्र रोजेकी हुँ ।

• यति धेरै मोटो पना कसरी सन्तुलनमा ल्याउनु भयो त ?

म सुरुमा १०४ केजीबाट घटेर ९४ केजीमा झरेकी हुँ । जतिबेला दुबई गएँ त्यो बेला पनि ९४ केजी नै थिएँ । खास गरेर श्रीमानले नै मोटो पनामाथि टिप्पणी गरेर अरूलाई रोज्दा मन दुख्यो । र आफूले आफूलाई फिट राख्नु पर्छ, आफूले आफैलाई केयर गर्नु पर्छ भनेर एकोहोरो रूपमा लागेँ र आज ५३ केजी भएर फिटका साथ हिँडिरहेकी छु ।

• ठ्याक्कै भन्दा १०४ केजीबाट ५३ केजीमा घट्न कति समय लाग्यो र के–के गर्नुभयो ?

लगभग ३ देखि ४ वर्षको अवधिमा मैले ५१ केजी तौल घटाएकी हुँ ।  यसमा सामान्य शारीरिक व्यायाम र नेचुरल डाइटिङ मात्र भएको छ । डाइटिङ गरेर चाहिँ मैले शरीरको तौल घटाएको होइन । र सबैलाई आफ्नो तौल घटाउने तरिका पनि नेचुरल व्यायाम र नेचुरल डाइटिङकै बारेमा सजेस्ट गराउँछु ।

• नेचुरल व्यायाम भन्नाले कस्तो हो र कसरी तपाईं जस्तै दुब्लो रहने ?

कुनै पनि मेसिनको प्रयोग नगरी गरिने व्यायामको कुरा गरेको हुँ मैले । जस्तो दौडिने, पेटको व्यायाम गर्ने, थाई, हिप घटाउने पनि व्यायाम हुन्छन् सबै गर्ने र सधैँ गर्ने । अर्थात् निरन्तर गरिरहने गर्‍यो भने त्यसले रिजल्ट दिन्छ ।

मेरो आफ्नै जिम सेन्टर भए पनि जिम जान म कसैलाई पनि सल्लाह दिन्न र घरमै बसेर विभिन्न प्रकारका शारीरिक अभ्यासहरू गरेर र खानपानमा सन्तुलन मिलाएर पनि स्वास्थ्य जीवनशैली अपनाउन सकिन्छ । डाइटिङ चाहिँ शरीरका लागि उपयुक्त नहुन सक्छ ।

• तपाईंको शरीरमा आएको यो ट्रान्सफरमेसन पछि डिभोर्स भइसकेको श्रीमानको प्रतिक्रिया पाउनु भएको छ ?

‘हाँस्दै’– उहाँ त मिल्छ भने फेरी हाम्रो घरबार सुरु गरौँ भन्नु हुन्छ । तर म दुब्लो पातलो राम्री भएर मात्र होइन भोगाइले पनि मेरो आवश्यकता महसुस गर्नु भएको हुनसक्छ । उहाँले गरेका पुराना गल्तीका बारेमा पश्चात् भयो होला। तर, बच्चाहरूका लागि बोले पनि पुनः हाम्रो मिलन चाहिँ सम्भव छैन ।

• खेलकुदमा जमेको मान्छे, घरपरिवार र ४ जना छोराछोरीकी आमा पछिल्लो समय त तपाईं मोडलिङमा पनि हुनुहुन्छ किन ?

मिस एण्ड मिसेस युनिभर्स २०२३ म सेकेन्ड रनअरअपको उपधाी जितेकी छु । सोही प्रतियोगितामा मिसेस ट्यालेन्टको उपाधि पनि प्राप्त गरेँ । अलि अलि अभिनयको नि रहर थियो । आज खै कसरी हो पूरा हुँदै छ । खुसी छु । १०४ केजी बाट घटेर ५१ केजीमा पुगेपछिको रहर पनि हो कि नयाँ ठाउँमा पनि अनुभव प्राप्त गरौँ न भनेर पनि हो । अहिले त सिरियलमा अभिनयको अवसर पनि पाएकी छु। अझ खुसीको कुरा त मेरो आफ्नै जीवनीमा आधारित ‘कर्मको फल’ सर्ट फिल्म बनिरहेको छ र त्यसमा म आफै अभिनय पनि गरिरहेकी छु।

• व्यक्ति एक काम अनेक गर्दा समस्या परेको छैन ? कता कता भ्याउनु हुन्छ ?

आफूले आफूलाई काबूमा राख्न सकिएन भने वा समय व्यवस्थापन गर्न सकिएन भने समस्या हुने । मैले चाहिँ सबै कुरा भ्याइरहेकी छु ।

• खासमा तपाईंका छोराछोरी कति जना? पारिवारिक जिम्मेवारी के–के छ ?

मेरो ३ जना छोरी १ जना छोरा हो । ठुली छोरी इन्जिनियरिङ पढिरहेकी छ । सँगै मैले मेरो सासू आमाको रेखदेख पनि आफैसँग राखेर गरिरहेकी छु । परिवार र करियर दुवै चलिरहेको छ।

• डिभोर्स पछि पनि सासूआमाको जिम्मेवारी तपाईंले बहनु गरिरहनु पर्ने कारण ?

मलाई मेरो सासू आमाको जिम्मेवारी कसैले दिएको होइन तर पनि सासूआमाका ३ जना छोरी र १ जना छोरामात्र हो । छोरीहरू बिहे गरेर आ–आफ्नो घरमा गइसक्नु भएको छ। अब आमालाई यता न उताको बनाएर राख्ने कुरा पनि भएन । फेरि मेरो बच्चाहरू आमाको पनि नातिनातिना हुन् । मानसिक रूपमा आमा समस्यामा हुनुहुन्छ । होस पाउनुहुन्न, केही गर्ने वा कतै हिँड्ने गर्नुहुन्छ । मैले ससुरा बालाई पनि सँगै बसुम् भनेकी थिएँ तर उहाँ काठमाडौँमा बस्न नसकेर बुटवल आफ्नै घर फर्कनु भयो ।

• एकल आमा, चारजना बच्चाहरूको जिम्मेवारी, खेलकुदमा विभिन्न विधामा हात पनि हाल्नुभएको छ, सासूआमा पनि आफूसँगै राखेकी छु भन्नुहुन्छ । यो सबै जिम्मेवारी एउटी एकल आमा भएर कसरी  निर्वाह गरिरहनु भएको छ ?

एकदम गाह्रो हुन्छ। घर सम्हाल्दा अफिस छुट्ने डर, अफिस सम्हाल्दा घर छुट्ने डर । ठुली छोरी १९वर्षको भइन्, उनले पनि सहयोग गरेको भएर अलि सहज भएको छ। धेरै मिलाउनु पर्छ । धेरै कुरा जीवनमा भोग्नु पर्ने रहेछ । अनि संघर्ष त हरेकको जिन्दगीमा हुन्छ पनि । आज आएर धेरै संघर्ष गर्नुपरेको छ भनेर पनि भन्दिन किनकि जीवन भोगाइ नै त रहेछ ।

• पछिल्लो समय आफ्नै बुवाआमालाई वृद्ध आश्रममा राख्छन्, हेरचाह नै गर्दैनन् । तपाईंले त श्रीमानसँग डिभोर्स पछि पनि उहाँको आमालाई हेरेर बस्नुभएको छ । यो त धेरैका लागि उदाहरणीय काम पनि हो नि?

वृद्धाश्रम राख्नु उहाँहरूको पनि आफ्नै बाध्यता होला । विदेश जाँदा आफ्ना बुवाआमालाई वृद्धाश्रममा छोड्नु नै उहाँहरूलाई सुरक्षित लाग्यो होला । तर आफू हुँदाहुँदै पनि वृद्धा आश्रममा राख्नु राम्रो होइन । वृद्धवृद्धाहरुलाई सेवा गर्न पाउनु भनेको त सौभाग्य प्राप्त गर्नु हो । धेरै कठिन हुन्छ होला, अफिस बालबच्चा सबै हेर्नु पर्दा झनै गाह्रो हुन्छ नै । तर, आफूमाथिको जिम्मेवारी त निर्वाह गर्नै पर्छ । बिहान बेलुका आफूले जे खाइन्छ त्यही दिने न हो । उहाँहरूलाई सँगै राखेर सेवा गर्नु भनेको भगवान्को सेवा गर्नु जस्तै त हो ।

यदि कोही कसैले आफ्ना बाबा आमालाई वृद्ध आश्रम छाडेका छन् भने पनि उहाँहरूलाई बावाआमासँगै राख्न आग्रह गर्छु । एउटै घरमा बस्ने भएपछि झगडा हुनु सामान्य हो । मनमुटाब हुनु सामान्य हो तर मनबाट सेवा गर्नु आग्रह गर्छु ।

• अहिले तपाईं आर्थिक रुपमा चाहिँ कतिको सक्षम हुनुहुन्छ? 

सन्तुष्ट छु । ऋण–धन भन्ने कुरा त सबैलाई लाग्छ । आफ्नो काममा सन्तुष्ट छु । मेहनतले पुगेको छ। परिवार चलाइरहेकी छु । 

• यो सबै जिम्मेवारीको बाबजुद तपाईंको अबको यात्रा कसरी अघि बढ्छ ? 

जिन्दगीमा भोग्ने र देख्ने कुरा सबै देखिसकेको छु जस्तो लाग्छ । आफ्ना बालबच्चाहरूको करियर राम्रो बनाउने बाटोतर्फ लागेकी छु । अब आफ्नो भविष्य त यस्तै हो छोराछोरीका भविष्य चाहिँ सुनिश्चित गरिदिनु छ । बाँकी जे जे हुन्छ गर्दै जाने त हो।

• डिभोर्स पछि पुनः नयाँ जीवन साथीको बारेमा पनि केही सोच्नुभएको छ? 

आफ्नो दुःखसुख पोख्ने ठाउँ त चाहिन्छ कि ! तर, बच्चाहरूको भविष्य पहिला सुनिश्चित गरेपछि मात्र केही सोच्नु पर्ला ।