झ्याप्प दाह्री पालेका यासिन मामाको दायाँ हातमा ट्याटु खोपिएको छ — ॐ । हृदयमा भने उनले अल्लाह (मुसलमानले मान्ने ईश्वर)लाई सजाएका छन् ।

अक्सर उनको शिरमा ढाकाटोपी छुट्दैन । अनुकूल मिलेसम्म उनी नेपाली दौरा–सुरुवालमै सजिन रुचाउँछन् । खाडी मुलुक कतारको राजधानी दोहाका गल्लीमा नेपाली पहिचान झल्काउने पोसाकमा घुम्न पाउँदा उनलाई गर्वको अनुभूति हुन्छ ।

बाग्लुङको एक हिन्दु परिवारमा जन्मिएका खगबहादुर खत्री कतार पुगेर ‘यासिन मामा’ बनेका हुन् । उनलाई अहिले खगबहादुर नाममा कुनै मोह छैन, उनमा मोह छ त केबल ‘यासिन मामा’ प्रति । त्यसैले त कतारमा ‘खगबहादुर खत्री’ गुमनाम हुँदा यासिन मामा भने प्रवासी नेपालीहरुमाझ प्रिय र परिचित छन् ।

कतारमा रहेका नेपालीले गएको २७ जुनमा दोहास्थित डिप्लोम्याटिक क्लबमा एक कार्यक्रमको आयोजना गरेका थिए, जहाँ यासिन मामा पनि उपस्थित थिए ।

प्रवासी नेपालीलाई समस्या पर्दा होस् या कतारमा रहेका नेपालीले कुनै कार्यक्रम आयोजना गर्दा होस्, यासिन उपस्थित भएकै हुन्छन् । कतारमा उनको जागिरे र समाजसेवी जीवन राम्रैसँग चलिरहेको छ ।

 ‘दिनमा आठ घन्टा काम गर्छु र आठ घन्टा समाजसेवामा बिताउँछु,’ ५२ वर्षीय यासिन अनुहार र आवाजमा आत्मसन्तुष्टिको भाव ल्याउँदै भन्छन्, ‘नेपाली समुदायका लागि आफूले सकेको सहयोग गर्न पाउँदा खुसी लाग्छ ।’

कतारमा रहेका नेपालीको सुखदुःखमा सहभागी हुँदै यासिनले दोहामा दुई दशक बिताइसकेका छन् । उनी पहिलोपटक सन् १९९६ मा कुवेत पुगेका थिए ।

 यासिन सानै हुँदा बाग्लुङबाट उनको परिवार नवलपरासीको कावासोतीमा बसाइँ सरेको थियो । त्यहीँ एसएलसी सम्म पढेपछि उनी भविष्य खोज्दै रोजगारीका लागि बिदेसिन थालेका हुन् ।

सन् २००० मा उनी कामकै खोजीमा कतार पुगे । कतार पुगेको नौ वर्षपछि उनलाई सरकारी जागिर मिल्यो । यो बीचमा उनी कतारकै निजी कम्पनीमा कार्यरत थिए ।  सन् २००९ मा उनले कतारी पुलिसमा र कतारको सरकारी विद्युत् प्राधिकरणमा सँगै अप्लाई गरेका थिए, दुवैमा नाम निस्कियो । यतिखेर उनी विद्युत् प्राधिकरणमा जागिरे छन् ।

हातमा ॐ र अल्लाहको कथा

भारतको दिल्लीमा दाइहरू बस्ने हुँदा खगबहादुर किशोरकालमा दिल्ली आउजाउ गरिरहन्थे । सन् १९८५ मा दिल्लीस्थित लालकिल्ला पुगेका बेला उनले ॐ को महिमा सुन्न पुगे र हातमा ट्याटु खोपाइहाले ।

खगबहादुर खत्री यासिन मामामा बदलिएको भने सन् २००७ देखि हो । यो नाम उनले मुस्लिम धर्म अपनाएर राखेका हुन् ।

उनका अनुसार कुरानमा यासिन भन्ने एउटा सुरा (श्लोक) छ, त्यसलाई दिल भनिन्छ । आफूलाई दिलदार झल्काउन उनले यो नाम रोजे । यतिसम्म त ठीकै छ, मामाचाहिँ किन जोडियो ?

नमाज पढ्न मस्जिद जाँदा कतिपयले उनको हातमा खोपिएको ॐ लाई लिएर प्रश्न गर्छन् । उनले आफ्नो वास्तविकता बताउँदा कोही खुसी हुन्छन् त कोही आश्चर्यचकित ।

उनले आफ्नो मामालाई जीवनमा जम्मा एकपटक मात्र देख्न पाएका रहेछन् । ‘मामा’ नाता उनलाई निकै प्रिय लाग्छ । त्यसैले नाममा उनले मामा जोडे ।

अर्कोतिर उनले जोकोहीलाई भान्जाभान्जीको साइनो लगाउँछन्, ताकि मामा साइनो र सम्बन्ध सुन्न र गुन्न पाइयोस् । ‘अहिले मलाई चिन्ने धेरै नेपालीले मामा भन्नुहुन्छ र खुसी लाग्छ,’ उनी भन्छन्, ‘भावनाको नाताको पनि बेग्लै अर्थ र महत्त्व छ ।’

धर्मै परिवर्तन गर्नुपर्ने उनलाई कुनै बाध्यता आइलागेको होइन, यो उनकै विवेकसम्मत निर्णय हो । सन् २००४ मा इराकमा १२ नेपालीको विभत्स हत्या हुँदा उनी मर्माहत हुन पुगेका थिए । त्यस घटनापछि हिन्दु–मुस्लिमबीच द्वन्द्वको स्थिति समेत सिर्जना भएको थियो । ‘त्यस घटनाले मलाई धर्मबारे बुझ्न र सोच्न प्रेरित समेत गर्‍यो ।

 साँच्चिकै धर्ममा के छ त भनेर मैले किताब खोजेर पढ्न थालेँ,’ उनी भन्छन्, ‘करिब तीन वर्षजति मैले धर्मसम्बन्धी अनेक ग्रन्थहरू अध्ययन गरेँ । जसले जुन धर्म माने पनि ईश्वर एकै हुन् भन्ने बोध भयो । इस्लाम धर्मका पुस्तक पढ्दै जाँदा मलाई अल्लाहप्रति विश्वास जाग्न थाल्यो र म मुस्लिम बनेँ ।’

अहिले उनी दोहाका मस्जिदहरूमा आफ्नो दायाँ हातको ॐ लाई आकाशतिर फर्काएर आफ्नो मनको अल्लाह खुसी बनाउन जमिनतिर शिर निहुराइरहेका हुन्छन्, अर्थात् नमाज पढिरहेका हुन्छन् ।

नमाज पढ्न मस्जिद जाँदा कतिपयले उनको हातमा खोपिएको ॐ लाई लिएर प्रश्न गर्छन् । उनले आफ्नो वास्तविकता बताउँदा कोही खुसी हुन्छन् त कोही आश्चर्यचकित ।

 ‘हरेक धर्ममा केही राम्रा केही नराम्रा मान्छे हुने नै भए । राम्रो ज्ञान भएको मान्छे ॐ देखेर यो अरु धर्मबाट हाम्रोमा आएछ भनी खुसी हुन्छन्,’ उनी भन्छन्, ‘कतिले आपत्ति जनाउँछन् । कसैले ॐ लेखेर नमाज पढ्दा राम्रो हुँदैन भन्छन् ।’

धर्म परिवर्तन गरेपछि सुरुमा उनलाई परिवारले सहज रूपमा लिएन ।  यतिसम्म कि श्रीमती नै बेस्सरी रिसाइन्, पछि उनै मुस्मिल हुन पुगिन् । ‘तीन वर्षजति मलाई घरतिरबाट धेरै गाह्रो भयो, प्रेसर भयो, तर भावनाले जित्ने कुरा रहेछ,’ उनी भन्छन्, ‘अहिले मेरा पाँच दाजुभाइसहितको ७० जनाको परिवारबाट मलाई कुनै अप्ठेरो छैन । आफन्तहरूबाट पहिलेजस्तै सहयोग र सद्भाव छ ।’

उनको बुझाइमा, धर्मलाई एक कुनामा राखेर हेर्ने हो भने मानिसको महत्त्व कर्मले बढ्छ ।

यासिनको बुझाइमा हरेक व्यक्ति आफूले चाहेको धर्म मान्न स्वतन्त्र छ । ‘सबै धर्मप्रति मेरो उत्तिकै सम्मान छ,’ उनी भन्छन्, ‘मैले सानोमा श्रीस्वस्थानीको कथा वाचन गरेँ । म हिन्दु हुँदै बाबुआमा बित्नुभयो र हिन्दु संस्कार अनुरूप काजकिरिया गरेँ । यत्ति हो, अहिले मेरो आस्था इस्लाम धर्ममा छ ।’

आफू हिन्दु धर्ममा हुँदा त्यतिबेला पनि आफूले गर्नुपर्ने दायित्व सबै पूरा गरेको उनको भनाइ छ ।

देशमै छँदा उनको आस्था कम्युनिस्ट विचारधाराप्रति थियो । अझै पनि उनीमा कम्युनिस्टप्रतिको मोह सकिएको छैन । अहिले उनी नेकपा एकीकृत समाजवादी निकट प्रवासी एकता मञ्चमा आबद्ध र क्रियाशील छन् । साथै दुई दशकदेखि गैरआवासीय नेपाली संघ (एनआरएनए) को अभियानमा पनि छँदै छन् ।

उनको बुझाइमा, धर्मलाई एक कुनामा राखेर हेर्ने हो भने मानिसको महत्त्व कर्मले बढ्छ । ‘कतार संसारकै युनिकमध्येको एउटा देश हो । यो धनी पनि छ । यहाँ धर्म, जात जे भएपनि केही फरक पर्दैन,’ उनी भन्छन्, ‘यहाँ कर्म (सीप) जसले जानेको छ, उसलाई इज्जत गरिन्छ ।’

देश चिनाउन साइकलयात्रा

यासिन आफूलाई विश्व साइकलयात्रीका रूपमा समेत चिनाउन चाहन्छन् । सोही अनुसार उनले आफ्नो कर्म पनि गरिरहेकै छन् ।

 सन् २००० मा साइकलयात्री लक्ष्मण सापकोटासँग भेट भएपछि उनको रुचि साइकल यात्रामा बढ्न थालेको हो । त्यसपछि अरु साथीहरूसँग मिलेर कामबाट फुर्सद मिलाउँदै उनले साइकलयात्रा गर्न थाले । अहिलेसम्म उनी साइकलमा विश्वका दुई दर्जनभन्दा बढी देश पुगिसकेका छन् ।

साइकलमा नेपालको राष्ट्रिय झन्डा फहराएर नेपाली पहिरनमा घुम्न पाउँदा उनलाई शान्तिको अनुभव हुन्छ ।  ‘विश्व शान्ति, भ्रातृत्वको सन्देश फैलाउन र नेपाल देशलाई चिनाउन म साइकल यात्रामा लागेको हुँ । सगरमाथा र गौतम बुद्धको देश भनी चिनाउन धेरथोर भूमिका खेलेको छु,’ उनी भन्छन्, ‘यात्राका क्रममा अनेक दुःखकष्ट भोग्नुपरे पनि देश चिनाउन पाउँदा आनन्द लाग्छ । अब साइकलमै अस्ट्रेलिया र अमेरिका जाने योजना छ ।’ त्यसका लागि आफूले आवश्यक तयारी गरिरहेको र छिट्टै योजनाले सार्थकता पाउने उनको विश्वास छ ।

उनका तीन सन्तान (दुई छोरा एक छोरी) सबै आफ्नो खुट्टामा उभिन सक्ने भइसकेका छन् । आगामी दिनमा समयले साथ दिए केही गरिब विद्यार्थीलाई पढाउने उनको योजना छ । समय मिलेमा सगरमाथा चढ्ने समेत उनको योजना छ । उनी भन्छन्, ‘साइकलमा विश्व फन्को लगाउने यात्रा भने गरिरहनेछु ।’