हुन त एली गउल्डीङले भनेजस्तै विश्वविद्यालय जाने मेरो घरको म पहिलो सदस्य हुँ । मैले अध्ययनको क्रममा तीन वर्षे स्नातक, चार वर्ष स्नातकोत्तर (दुई ओटा), दुई वर्ष जति एमफिल र हाल दुई वर्षदेखि विद्यावारिधिको विद्यार्थी भएर करिब बाह्र वर्ष विश्वविद्यालयमा बिताएछु । त्यसको अलावा...

प्रतिनिधि तथा प्रदेश सभा सदस्यका लागि निर्वाचन तय गरिएको मंसिर ४ गतेको मिति नजिकिदै छ । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन र बहुदलीय व्यवस्था भएको हाम्रो मुलुकमा आफूले रोजेको, खोजेको दल र जनप्रतिनिधि चुन्नका लागि मताधिकार प्रयोग गर्न पाउनु हरेक बालिक नागरिकको नैसर्ग...

निर्वाचन आयोगले स्थानीय निर्वाचनमा सहभागी भएका १ लाख २३ हजार ६ सय ५० जना उम्मेदवारहरुलाई निर्वाचनको खर्च विवरण बुझाउन नसकेको कारणले जरिवाना गरेको छ । र, त्यसबाट २४ अरब ६३ करोड ८८ लाख रूपियाँ असुल उपर हुने बताएको छ । निर्वाचन आयोगको यस निर्णयप्रति पहिलो दृष्टिम...

काठमाडौं उपत्यकाको ठूलो जात्रामध्ये एक इन्द्रजात्रा भर्खरै सकिएको छ । यस वर्ष यो जात्रासँग सम्बन्धित धेरै गुठी, समूह र निकायबिचको सहभागिता, समन्वय र व्यवस्थापनले जात्रा आकर्षक बन्यो ।  साथै, जात्रा अवधिभरको निकै पेचिलो ट्राफिक व्यवस्थापन पनि धेरै हदसम्म सफल रहेको मान्नु...

आज मलाई डा. मीना आचार्यको स्मरण गर्न मन लागेको छ । उहाँले सन् १९७९ तिर सेडा (स्टाफ एण्ड एजेकेशनल डेभलपमेन्ट एसोसिएसन) मा काम सुरु गर्नुभएको रहेछ । त्यही ‘बढी अफ वर्क’लाई उहाँले आईआईडीएस (इस्टिच्युट फर इन्ट्रिग्रेटेड डेभलपमेन्ट स्टडिज) मा पनि लागू गर्नुभएको र...

भनिन्छ, निर्वाचन लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थाको आधारस्तम्भ हो । यसैको माध्यमबाट आज संसारैभर शासनसत्ता र सरकारहरु ‘फर्मेशन’ भइरहेको देखिन्छ । तानाशाही र एकतन्त्रीय शासन प्रणालीको उन्नत अर्थ राजनीतिक विकल्प नै लोकतन्त्र हो । यसमा सम्पूर्ण जनतामा चुन्ने र चुनिने ...

वितेका केही दिनदेखि नागरिकता विधेयकका विषयमा व्यापक बहस छ, जुन अस्वाभाविक ढंगले सत्य भन्दा पनि तल गएर प्रचारात्मक ढंगले पार्टीका एजेण्डा बनाउने प्रयासस्वरुप प्रचार भइरहेको छ । यी बहसहरू कपोलकल्पित खालका पनि छन् । संसद् नियममा बाँधिएर चल्छ, प्रक्रियामा बाँधिएर चल्छ । ...

नागरिक उन्मुक्तिको विषय राज्यको नीतिसंग प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने विषय हो । संविधानमा नेपाल राज्यको परिभाषामा नेपाल स्वतन्त्र, अविभाज्य, सार्वभौमसत्तासम्पन्न, धर्मनिरपेक्ष, समावेशी, लोकतन्त्रात्मक, समाजवाद उन्मुख, संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राज्य हो भनिएको छ । अब विचार गरौ...

पछिल्लो समयमा संघीयताका सवालमा विभिन्न प्रवृत्तिहरु पर्दामा देखिने गरेका छन् । एकातिर संघीयतालाई अझै सुदृढ गर्नुपर्छ र यसको मूल मर्मअनुरुप पुनःसंरचना गरिनुपर्छ भन्ने प्रगतिशील धार देखिएको छ भने अर्कोतर्फ खास गरी आफू सत्तामा जान पाए संघीयता र प्रदेश सरकार ठीक, सत्ता छोड्...

जुवा खेल्दा सम्पूर्ण सम्पत्ति गुमाइसकेपछि एउटा जुवाडेले आफ्नै पत्नीलाई पनि दाउमा राख्न पुग्छ रे । अहिले नेपालको राजनीतिमा पनि त्यस्तै अवस्था देखिएको छ । आज मुलुकको प्रमुख शक्ति मानिएको तत्कालीन नेकपाले पनि दुई तिहाइ बराबरको केन्द्रीय सत्ता, छ प्रदेशको मुख्यमन्त्री अनि करिब ...

बुवा बित्दा मेरी आमा ५० वर्षकी हुनु हुन्थ्यो । आमाको निधन ६८ वर्षको उमेरमा भयो । त्यो बीचमा मेरो दाजुहरुको विवाह हुँदा दुलाहा दुलहीलाई भित्र्याउने वेलामा उहाँ पछि हट्नु भयो । त्यसरी पछि हट्न उहाँलाई कसैले भनेको थिएन । पछि मेरी जेठीआमा जो सधुवाई हुनुहुन्थ्यो, भित्र्या...

मानिसमा भएको चेतना, ज्ञान, बुद्धि र विवेकका कारण विश्वमा दिनानुदिन सामाजिक, सांस्कृतिक, राजनीतिक एवम् भौतिक–प्राविधिक परिवर्तनहरु भइरहेका छन् । विकासका नयाँ नयाँ आयाम थपिएका छन् । अझ भनौँ विज्ञान र प्रविधिको क्षेत्रमा भएको विकास र परिवर्तन त यस्तो छ कि हिजो कल्प...

२०४३ सालको बसन्त ऋतु । घलेगाउँको उत्तरकन्या प्राथमिक बिद्यालय ८ वर्ष पूरा भयो । गाउँलेले छोरीलाई पनि स्कुल पठाउन थाले । यही हिउँददेखि दलित बस्तीका बालवालिका स्वतःस्फूर्त पढ्न आउन थालेका छन् । पहिले जसरी उनीहरुलाई चकलेट दिएर स्कुल आउ भन्दै फकाइरहन पर्दैन । गाउँ टोलमा छ...

पश्चिम एसिया र युरोपको पूर्वी भागस्थित काल सागरमा क्षेत्रमा फैलिएको एउटा देश छ, जर्जिया । यसले मात्र ७० हजार बर्गकिलोमिटर क्षेत्रफल ओगटेको छ । यसको उत्तरमा रुस र कसेसस पर्वत, दक्षिणमा टर्की र आर्मेनिया तथा पूर्वमा अजरबैजान पर्दछ । अरु छिमेकीझैं यो पनि तत्कालीन रुसी म...

नेपाली राष्ट्रिय राजनीतिमा पछिल्ला दिन एउटा प्रश्नले प्रधानता पायो– संघीय संसद्ले पारित गरेको नागरिकता विधेयक समयसीमाभित्र राष्ट्रपतिले प्रमाणीकरण नगरे के हुन्छ ? योसँगै अर्को प्रश्न पनि राजनीतिक वृत्तमा प्रश्नकै घेरामा छ, त्यो हो– प्रतिनिधिसभाको कार्यकाल कहिले...

काठमाडौंका मेयर बालेन शाहले सार्वजनिक सम्पत्तिमा भएको अतिक्रमण विरूद्ध डोजर लगाउन सुरू गरेपछि देशमा परिवर्तनको लहर फैलिएको छ । मेयर शाहले तीनकुनेको सम्वन्धमा फेसबुक पोष्ट गरेपछि ५० वर्षदेखि हराएको अर्को मुद्दाले पुनः चर्चा पाएको छ । तीनकुनेमा किन पार्क बनेन ? खास सम...

जेठ ९, २०७८ आइतबारका दिन राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले नेपाल नागरिकता (पहिलो संशोधन) अध्यादेश जारी गरिन् । तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली नेतृत्वको मन्त्रिपरिषद्को सिफारिसमा सो अध्यादेश स्वीकृत गरेकी थिइन् । दोस्रो पटक प्रतिनिधिसभाको विघटनको भोलिपल्टै राष्ट्रपत...

नेपाल प्राकृतिक रुपमा सम्पन्न, मनमोहक तथा सबै चिजबस्तुले भरिभराउ छ । विडम्वना नेपालको यो सुन्दरता, मौलिकता तथा प्राकृतिक श्रोतसाधनको संरक्षण, उपयोग र परिचालन गर्न नसक्दा अर्काको देशमा मजदुरी गर्नका लागि नेपालीहरु लाइन लागेका छन् । आफ्नै देशको माटोमा सुन फलाउने आँट र ...

नेपाली समाजमा एउटा भनाइ प्रचलित छ, ‘कुतीको बाटो हिँडेर काशी पुगिंदैन ।’ राज्यको वर्तमान चरित्र र संविधानमा उल्लिखित समाजवाद उन्मुख राज्यव्यवस्थाको परिकल्पना हेर्दा कतै हामी कुतीको बाटो काशीको यात्रा त गरिरहेका छैनौं ? भन्ने भान हुन्छ । संविधानमा समाजव...

नयाँ संविधान जारी भएको आज ७ वर्ष पूरा भएको छ । मलाई भने संविधान बन्नु अघिको ७ वर्ष पहिलेको पृष्ठभूमि केलाउन मन लागेको छ । समानता, पहिचानसहितको संघीयता, राज्यको हरेक क्षेत्रमा समानुपातिक प्रतिनिधित्व, जनसंख्याका आधारमा निर्वाचन क्षेत्रको निर्धारण, समावेशिता, भाषा, ना...

यसपाली चुनावी पर्वहरुको वर्ष । स्थानीय सरकारको निर्वाचन गत वैशाख ३० गते सम्पन्न भईसकेकोछ । आगामी मंसीर ४ गते प्रदेश र संघको निर्वाचन हुँदैछ । यता विभिन्न राजनैतिक पार्टीहरुले पनि आ–आप्mनै दाउमा चुनावी गठवन्धनको रणनीति वनाइरहेकोछ । उम्मेद्वार छनौट लगायतका सवैखा...

जितिया पावैन (पर्व) थारू, दनुवार, राजवंशी, कोच लगायत मैथिल महिलाहरु समेत ब्रत बसेर मनाउने गरेका छन् ।  यसलाई महोत्सव भनेर अहिले वस्तुकरण गर्दा समाजले यसलाई कसरी बुझ्ने र मनाइने गरेको हुन्छ ? यी सवाल एक अवधारणा प्रदान गर्छ कि कुनै पर्व साँस्कृतिक वस्तुकरणमार्फत् ...

डाक्टर गोविन्द केसीको सत्याग्रहलाई आम मान्छेले सत्य कुराको रक्षा वा पालनाका निम्ति गरिने आग्रह भनेर बुझेका छन् । केही मान्छे र सत्तासीनहरूले जहिल्यै केसीको सत्याग्रहलाई मूढाग्रह र विधिको शासनका विरुद्धको जिद्दी, ढिपी र व्यक्ति सर्वोपरी बन्ने तरिका भनेर आलोचना गरेका छन् । आखि...

गत स्थानीय निर्वाचनमा बालेन्द्र शाह र हर्क साम्पाङ जस्ता केही स्वतन्त्र उम्मेदवारहरुले विभिन्न कारणले मेयर पदमा चुनाव जितेका कारण आउँदो मंसिर ४ गते हुन गइरहेको संघीय संसद र प्रदेश सभाको चुनावको लागि स्वतन्त्र भै चुनाव लड्न रहर गर्नेहरुको ओइरो नै लागेको छ । यस अघिका स...

प्रतिनिधिसभाको गठनका लागि हामीले मिश्रित निर्वाचन प्रणाली अर्थात् दुई किसिमले सदस्य निर्वाचित गर्छौं– समानुपातिक र ‘फर्स्ट पास्ट द पोस्ट’ (बढी मत ल्याउनेले जित्ने) प्रणालीबाट । यो प्रणाली द्वन्द्व व्यवस्थापन गर्ने क्रममा समावेशी निर्वाचित निकाय बनाउनका ल...