तेहरान । अक्टोबर ७ (शनिबार) मा इजरायलमा हमासले गरेको अकस्मात र भयानक हमलापछि मध्यपूर्वको अवस्था तीव्र गतिमा परिवर्तन हुँदैछ ।

हमासको आक्रमणमा १३०० भन्दा बढी इजरायली नागरिकको मृत्यु भएपछि इजरायलले गाजामा बमबारी गरेको ८ दिन पुगेको छ । गाजामा हालसम्म २३०० भन्दा बढी मानिस मारिएका छन्, जसमध्ये करिब एक तिहाइ बालबालिका छन्।

गाजा सीमामा इजरायली सेनाका तीन लाखभन्दा बढी सैनिक तैनाथ छन्। ट्याङ्क र तोपखाना बाहेक इजरायलले भारी हतियार तैनाथ गरेको छ। यद्यपि, इजरायली सेनाले गाजामा आफ्नो प्रतीक्षित 'जमिनी आक्रमण' अझै सुरु गरेको छैन।

यसैबिच, इरानका विदेशमन्त्री अमिर अब्दुल्लाहियानले मध्यपूर्वका नेताहरूसँग भेटघाट गरिरहेका छन्। इराक र सिरियाको भ्रमण सकेर इरानी विदेशमन्त्री शनिबार लेबनान र कतार पुगेका छन् ।

उनले इजरायललाई गाजामा आक्रमण रोक्न आह्वान गरे र सँगै चेतावनी पनि दिए, 'यदि लेबनानको हिजबुल्लाह संलग्न भयो भने द्वन्द्व मध्यपूर्वका अन्य क्षेत्रमा फैलिन सक्छ।'

उनले भने, ‘यदि यस्तो भयो भने इजरायलले ठूलो भूकम्पको सामना गर्नुपर्नेछ।’ शनिबार लेबनानको राजधानी बेरुतमा पत्रकारहरूसँग कुरा गर्दै इरानी विदेशमन्त्रीले हिजबुल्लाहले द्वन्द्वको सबै अवस्थाको मूल्याङ्कन गरेको र इजरायलले तुरुन्तै गाजामा आक्रमण बन्द गर्नुपर्ने बताए ।

अमेरिकी समाचार वेबसाइट एक्सियोसले स्रोतलाई उद्धृत गर्दै लेखेको – इरानले संयुक्त राष्ट्र मार्फत इजरायललाई सन्देश दिएको छ कि यदि गाजामा इजरायलको अभियान जारी रह्यो भने, विशेष गरी इजरायलले गाजामा जमिन आक्रमण गरेमा, इरानले हस्तक्षेप गर्नुपर्नेछ। एक्सियोसले कूटनीतिक स्रोतलाई उद्धृत गर्दै यो खबर दिएको हो । 

इरानको यो सन्देश यस्तो समयमा आएको हो जब अमेरिकाले इरान र हिजबुल्लाहलाई गाजा द्वन्द्वमा संलग्न हुनबाट रोक्ने प्रयास गरिरहेको छ । इजरायललाई सहयोग गर्न दुईवटा अमेरिकी युद्धपोत मध्यपूर्व पुगेका छन् ।

हमास–इजरायल द्वन्द्वमा इरान कुनै पनि हिसाबले संलग्न भएमा द्वन्द्व मध्यपूर्वका अन्य क्षेत्रमा फैलिने खतरा हुने विज्ञहरुको धारणा छ ।

यसैबिच, लेबनान-इजरायल सीमामा हिजबुल्लाहद्वारा मिसाइलहरू प्रहार गरिएको र इजरायलले जवाफी बमबारी गरेको रिपोर्टहरू आएका छन्। इजरायली सञ्चारमाध्यमका अनुसार हिजबुल्लाहले एउटा गाउँमा गरेको मिसाइल आक्रमणमा एक सर्वसाधारणको मृत्यु भएको छ भने कैयौं घाइते भएका छन् ।

लेबनानबाट भएको आक्रमणपछि इजरायलले लेबनान सीमानजिकैको चार किलोमिटर क्षेत्रलाई बफर जोन घोषणा गर्दै यहाँका बासिन्दालाई बाहिर निकालेको छ ।

‘गाजाका नागरिकहरू विरुद्ध अपराधहरू बन्द गर्नुहोस्, किनकि केही घण्टामा धेरै ढिलो हुनेछ,’ इरानी विदेशमन्त्री अमिर अब्दुल्लाहियानले शनिबार बेरुतमा हिजबुल्लाह नेता हसन नसरल्लाहसँग भेट गरेपछि भने।

उनले भने, ‘मलाई हेजबुल्लाहले तयार गरेको अवस्थाको बारेमा थाहा छ। हिजबुल्लाहले अब उठाएका कदमहरूले इजरायलको लागि ठूलो भूकम्प निम्त्याउनेछ।’

बेरुतपछि इरानी विदेशमन्त्री कतारको राजधानी दोहा पुगेका थिए र त्यहाँ उनले प्यालेस्टाइन क्षेत्रको राजनीतिक ब्यूरोका प्रमुख इस्माइल हनियासँग भेट गरेका थिए । इरानका विदेशमन्त्रीले कतारका विदेशमन्त्री तथा प्रधानमन्त्री मोहम्मद बिन अब्दुलरहमान बिन जसिम अल थानीसँग पनि भेट गरेका छन् ।

इरानी अधिकारी र हमासका अधिकारीबीचको भेट अक्टोबर ७ मा इजरायलमा हमासको आक्रमणपछिको पहिलो भेट हो।

कतार पुग्नुअघि इरानी विदेशमन्त्रीले इराक, सिरिया र लेबनानका राजनीतिक नेताहरूसँग भेट गरेका थिए । उनीहरुको वार्ता गाजामा जारी द्वन्द्वमा केन्द्रित रहेको थियो ।

यसैबिच इरानी राष्ट्रपति इब्राहिम रायसीले इजरायलले गाजामा गरिरहेको कदम 'युद्ध अपराध र नरसंहार बराबरको' भएको बताएका छन्।

गाजाबारे इरानको रणनीति

इजरायलमा हमासले आक्रमण गरेदेखि नै इरानले इजरायलको लगातार आलोचना गर्दै आएको छ र इजरायलको नीतिका कारण यो आक्रमण भएको तर्क गर्दै आएको छ ।

इरानले दशकौंदेखि इजरायलले प्यालेस्टिनीहरूको अधिकारमाथि दमन गरेको र यो आक्रमण त्यसैको परिणाम भएको बताएको छ ।

इरानले वेस्ट बैंकमा इजरायलले प्यालेस्टाइनीहरूलाई पनि आक्रमण गरेको र इजरायली सेनाले 'प्यालेस्टिनीहरूलाई लगातार अपमानित गरेको' आरोप लगाएको छ।

इरानले पनि यो द्वन्द्वमा हमासको साथ रहेको संकेत गरेको छ । हमासका धेरै नेताहरूले आफ्नो बयानमा इरानबाट सहयोग प्राप्त गरेको स्वीकार गरेका छन्।

संयुक्त अरब इमिरेट्स र मोरक्कोसँग कूटनीतिक सम्बन्ध पुनःस्थापना गरेपछि अमेरिकाको मध्यस्थतामा साउदी अरब र इजरायलबीच वार्ता भएको खबर पनि आएको छ ।

हमासले आक्रमण गर्नुअघि नै इरानका सर्वोच्च नेता आयतोल्लाह अली खामेनीले साउदी अरेबयालाई इजरायलसँगको वार्ता महँगो पर्ने चेतावनी दिएका थिए।

हमासको आक्रमण र इजरायलको जवाफी हमलापछि साउदी अरेबले इजरायलसँगको वार्ता रोकेको खबर आएको छ ।

के इरान द्वन्द्वमा प्रत्यक्ष संलग्न हुनेछ?

यस्तो अवस्थामा प्रश्न उठ्छ कि इरान यस द्वन्द्वमा प्रत्यक्ष संलग्न हुन सक्छ ?

विश्लेषकहरू विश्वास गर्छन् कि इरानी अड्डाहरूलाई प्रत्यक्ष रूपमा लक्षित नगरेसम्म, इरानको सेना प्रत्यक्ष रूपमा द्वन्द्वमा संलग्न हुनेछैन तर उसले हिजबुल्लाह र सिरियामा सक्रिय समूहहरू मार्फत हस्तक्षेप जारी राख्नेछ।

प्रोफेसर पाशा भन्छन्, ‘इजरायलले हमासलाई सजिलै कुण्ठित गर्न सक्नेछैन भन्ने बुझेर इरान अगाडि बढिरहेको छ। हमाससँग अझै धेरै रकेटहरू छन् । हिजबुल्लाहसँग पनि हजारौं रकेटहरू छन्। यति मात्र होइन, सिरियामा पनि समूह सक्रिय छन् । अमेरिकाले साउदी अरेबिया, इजिप्ट वा टर्की जस्ता अन्य देशहरूसँग मिलेर पनि केही गर्न नसक्ने भएकाले इरानले आफ्नो माथिल्लो हात हुनेछ भन्ने बुझाइका साथ अगाडि बढिरहेको छ।’

तर, इरानलाई लक्षित नगरेसम्म यस द्वन्द्वमा प्रत्यक्ष संलग्न नहुने प्राध्यापक पाशाको विश्वास छ । प्रोफेसर पाशा भन्छन्, ‘इरानसँग आफ्नो प्रभावमा रहेका समूहहरू मार्फत इजरायलको सीमामा धेरै अशान्ति सिर्जना गर्ने क्षमता छ, त्यसैले इरानमा प्रत्यक्ष हमला नगरेसम्म इरान प्रत्यक्ष रूपमा द्वन्द्वमा प्रवेश गर्ने सम्भावना छैन।’

मध्यपूर्वमा तीव्र गतिमा परिस्थिति बदलिँदै गएको साउदी अरबले गाजामा शान्ति स्थापनाका लागि प्रयास तीव्र पारेको जनाएको छ । साउदीले गाजा मुद्दाबारे छलफल गर्न बुधबार इस्लामिक देशहरूको संगठनको बैठक पनि बोलाएको छ।

यी बढ्दो आन्दोलनहरूको बिचमा इरानले सावधानी अपनाइरहेको छ तर साधै प्रत्यक्ष र स्पष्ट संकेतहरू पनि दिइरहेको छ।

हाल, लेबनान-इजरायल सीमामा गतिविधिहरू तीव्र भएको छ। आइतबार नै हिजबुल्लाहले इजरायलतर्फ तीनवटा मिसाइल आक्रमण गरेको थियो । अब जे हुन्छ त्यसमा इरानको भूमिका अझ महत्त्वपूर्ण हुनेछ।