काठमाडौँ । मदिरा स्वास्थ्य र खल्ती दुवैका लागि हानिकारक छ । यसले शरीरलाई भित्रबाट खोक्रो मात्र बनाउँदैन, तपाईंको खल्ती पनि खाली गर्दछ। 

साहित्य होस् वा सिनेमा होस् वा हाम्रो दैनिकी होस्, रक्सीको हानिसँग सम्बन्धित धेरै उदाहरणहरू सुन्न पाउनु हुनेछ। रक्सीको नशामा मानिसहरूले आफ्नो सन्तुलन गुमाउने, केही समय अघि भएको घटनालाई बिर्सने र अनावश्यक रूपमा अक्सर हाँस्न वा रुन थाल्छन्, तपाईंले आफैले देख्नु भएको होला । 

यस्तो अवस्थामा के तपाईंलाई थाहा छ यसले मस्तिष्कको स्वास्थ्यमा कस्तो प्रभाव पार्छ ? आउनुहोस् यसबारे जानी राखौँ।

• रक्सी भनेको के हो?

रक्सी एक मादक पदार्थ हो जुन धेरै मात्रामा सेवन गर्दा हानिकारक हुन सक्छ र लत निम्त्याउन सक्छ। जब हामी रक्सीको बारेमा कुरा गर्छौँ, हामी सामान्यतया बियर, वाइन र अन्य अल्कोहल पेय पदार्थहरूमा पाइने इथाइल अल्कोहललाई बुझ्छौँ। यी पेय पदार्थले हाम्रो शरीरमा प्रवेश गरेपछि मानिसलाई मदहोस बनाउँछ।

• रक्सी कसरी बनाइन्छ?

जब हामी रक्सी पिउँछौँ, हामी वास्तवमा एक विशेष प्रकारको तत्त्व पिइरहेका छौँ, जसलाई अल्कोहल भनिन्छ। यो रक्सीको वास्तविक नाम इथानोल हो। यो इथानोल अन्न, फलफूल र तरकारी जस्ता धेरै चीजहरूबाट बनाइन्छ। यी चीजहरूमा पहिलेदेखि नै एक प्रकारको मीठो पदार्थ हुन्छ। यो चिनीलाई येस्टसँग मिसाइन्छ, त्यसपछि येस्टले यो चिनी खान्छ र फलस्वरूप अल्कोहल उत्पादन गर्छ।

• रक्सीले मस्तिष्कमा कस्तो असर गर्छ?

जब हामी रक्सी पिउँछौँ, यसमा रहेको इथानोल हाम्रो शरीरमा सजिलै पग्लन्छ, जसरी चिनी पानीमा पग्लन्छ। किनकि हाम्रो शरीरको अधिकांश भाग पानीले बनेको हुन्छ । त्यसैले यो इथानोल हाम्रो शरीरको हरेक अंग, विशेष गरी हाम्रो मस्तिष्कमा पुग्छ। मस्तिष्कमा पुग्दा, यो इथेनोलले हाम्रो मस्तिष्कका ती भागहरूलाई असर गर्छ जसले हामीलाई सोच्न, सम्झन र राम्रोसँग काम गर्न मद्दत गर्दछ। 

यस कारणले गर्दा हामी चीजहरू याद गर्दैनौँ, हामी अनौठो कुरा गर्न थाल्छौँ र कहिलेकाहीँ हामीले के गर्‍यौँ भन्ने पनि याद गर्दैनौँ। यसलाई अल्कोहल ब्ल्याकआउट भनिन्छ।

• रक्सीको लत कसरी लाग्छ ?

अक्सर मानिसहरू सोच्छन् कि रक्सी यति नराम्रो छ भने हामीले किन पिउँछौँ ? यसको जवाफ हाम्रो दिमागमा लुकेको छ। 

हाम्रो मस्तिष्कमा एक विशेष प्रकारको रसायन हुन्छ जसलाई डोपामाइन भनिन्छ। यो डोपामाइन जब बढ्छ, यसले हामीलाई खुसी दिन्छ । यही कारणले हामीलाई राम्रो लाग्छ र हामी फेरि त्यस्तै गर्न चाहन्छौँ।

रक्सीले हाम्रो दिमागमा डोपामाइन पनि बढाउँछ। जब हामी रक्सी पिउँछौँ, हामीलाई राम्रो लाग्छ, तनाव कम हुन्छ र हामी खुसी महसुस गर्छौँ। 

तर यो खुसी धेरै दिन टिक्दैन । जब रक्सीको असर कम हुन्छ, हामी फेरि पहिले जस्तै खराब महसुस गर्न थाल्छौँ। 

त्यसैले हामी फेरि रक्सी पिउन चाहन्छौँ ताकि हामी राम्रो महसुस गर्न सक्छौँ। बिस्तारै यो बानी बन्छ र हामी रक्सीको लतमा पर्छौँ। हाम्रो इच्छाशक्तिले यो लत तोड्न गाह्रो हुन्छ।

अस्वीकरण  (Disclaimer) : यो सामग्री हामीले एजेन्सीबाट लिएका हौँ । यसलाई पूर्ण ठानेर यहाँ बताइए बमोजिम आफैँ अभ्यास नगर्नुहोला, यसलाई आधार मानेर एकपटक सम्बन्धित विषयको चिकित्सकसँग परामर्श लिनुहोला ।