चन्द्र खाकी
तिहार आउँदैछ । तिहार भन्नेबित्तिकै फूलप्रेमीहरुको आँखामा सयपत्रीको तस्बिर आइहाल्छ । हिन्दू धर्म मान्नेहरुका लागि त तिहारमा सयपत्री नभई नहुने फूल हुँदै हो । त्यसबाहेक, एशियामा सबैभन्दा प्रचलित मौसमी फूलहरुमध्येका एक सयपत्री (Marigolds) पनि हो । रोप्...
बाढी पहिरो हरेक वर्ष घटित हुने नितान्त प्राकृतिक घटना हुन्, जसलाई निषेध गर्न सम्भव छैन । मानिसले गर्न सक्ने भनेको त्यसले गर्ने वा गर्न सक्ने सम्भावित क्षतिको न्यूनीकरण नै हो । तर यस पाटोमा राज्य तथा जनस्तरमा खासै ध्यान जानसकेको पाइँदैन । बाढी पहिरोको प्रकोपलाई न्यूनीकरण ग...
अस्ट्रेलियाका लागि नेपालका पूर्व राजदूत योगेन्द्र ढकाल नेपालको राजनीतिक वृत्तमा अजय शर्माका नामले चिरपरिचित हुनुहुन्छ । मार्क्सवादी अध्येता एवं राजनीति विश्लेषक तथा राजनीतिज्ञ ढकालसँग पछिल्लो समयमा उत्कर्षमा पुगेको नेपाल–भारत सम्बन्ध तथा बहुविवादित एमसीसी मु...
तेन्जिङ शेर्पा– पर्वतारोहणको क्षेत्रमा एउटा त्यस्तो अजर, अमर र सम्मानित नाम हो, जसको सम्झना नेपालमा मात्र हैन, भारतमा मात्र हैन, विश्वभर नै अति सम्मान र श्रद्धाका साथ गरिने गर्छ । नेपालको एउटा दुर्गम र विकट गाउँ त्सा–चुमा जन्मेका एउटा अति साधारण परिवारका व्यक्त...
हिजो सामन्ती व्यवस्थाका संचालक मानिने राजा–रानीले जुन जुन खालका थोत्रा–पुराना राजनीतिक–सांस्कृतिक अभ्यास गर्थे, गणतन्त्रात्मक पद्दतिमा गइसकेपछि कम्तिमा त्योबाट मुलुकले मुक्ति पाउनु पर्थ्यो । हिजो राजतन्त्रका विरुद्ध बलिदानी संघर्षमा होमिएका बहुसंख्यक जनता...
धेरै भएको छैन नोबेल कोरोना भाइरसले मानिसलाई संक्रमित गर्न थालेको । २०१९ को डिसेम्बरको पनि अन्तिम सातातिरदेखि मात्रै हो यसले मानिसलाई आफ्नो शिकार बनाउन थालेको । शुरुमा चीनको हुबेई प्रान्तको ऊहान शहरको कुनै मासु बजारबाट देखापरेको भनिएको यो ‘ज्यानमारा’...
नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलनका एक शिखर पुरुषको नाम हो निर्मल लामा । आफूलाई दार्जिलिंगको चियाबगानको मजदुर घरमा जन्मेका’ भनी चिनाउनु हुने लामा कालान्तरमा आएर नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनको शिखर हस्ती बन्न पुग्नुभयो । राजनीतिको उचाइँमा पुगेर पनि सरलता, सादापन र चिनेका...
कहीँ आफ्नै भूमरीमा आफैं पर्यौ कि, आफैं पर्यौ कि कहीँ आफ्नै आँखाबाट आफैं झर्यौ कि अहिलेको अवस्थामा नेपाली सत्ता–राजनीतिको मियो पार्टी हो नेकपा । प्रचण्ड बहुमतसहित अहिले नेपालमा यही पार्टीको शासनसत्ता छ । प्रकट रुपमा नेकपाको प्रचण्ड बहुमत रहेको छ,...
दरबारका खोपीसम्म खबर पुग्यो– रैती भोकभोकै छन् ! महाराज–महारानीको जुनाफमा चाकडीबाजले प्रजाको गुनासो सुनायो– महाराज, प्रजाले खान पाएनन् !! बिरामी भएर आराम फर्माइरहेका महाराजले आश्चर्यचकित भएर सवाल गरे– ओहो.... प्रजाले दूध–भात पन...
आखिर त्यही भयो, जुन कुरा नहोस् भनेर त्यो खतराको सम्भावनाबारे सचेत गर्दै चीनले बारम्बार चेतावनी दिँदै आएको थियो । चीनमा कोरोनाको महामारी फैलिँदै गर्दा चीनले विश्व स्वास्थ्य संगठनलाई त्यस रोगको बारेमा बेलैमा जानकारी दिएको थियो । उसले विश्व स्वास्थ्य सं...
हरेक वर्ष फागुन २१ गते पञ्चायती शासकहरुले बर्बरतापूर्वक हत्या गरेका झापा सशस्त्र संघर्षका पाँच जना नायकहरुको स्मृतिमा सुखानी हत्याकाण्ड स्मृति दिवस मनाइने गरिन्छ । उक्त दिन ती सहिदहरुको हत्या गरिएका स्थल सुखानीमा राखिएका उनीहरुको पूर्णकदको सालिक अगाडि भेला भएर स्मृति दि...
प्रा.डा. जयराज अवस्थी नेपाली शिक्षा क्षेत्रमा लब्धप्रतिष्ठित नाम हो । सुदुर पश्चिमाञ्चल विश्वविद्यालयका प्रथम पूर्व उपकूलपतिसमेत रहिसक्नुभएका अवस्थीसँग त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा लामो समय अध्यापन गराउनुभएको अनुभव छ । नेपालको शैक्षिक अवस्थाको विषयमा केन्द्रीत रहेर शिक्षाविद् प्रा.ड...
भ्रष्टाचारविरोधी अभियानको आवरणमा सत्ताधारी नेता र दलहरुको खोइरो खन्दै ‘अभियन्ता’को रुपमा देखापरेका ज्ञानबहादुर शाही उर्फ ज्ञानेन्द्र शाहीमाथि शनिबार (असोज ११ गते) चितवनमा भएको निर्मम आक्रमणले सबैभन्दा उन्नत भनिएको लोकतन्त्र र गणतन्त्रको नराम्ररी हुर्मत लिएको छ...
वाक्य नै ठ्याक्कै यही थियो: ‘किन लेख्ने मैले ? पैसा लिएर लेख्ने म तपाईंको कारिन्दा हो ?’ उहासँग मेरो जीवनकै पहिलो आमनेसामने भेट थियो त्यो । जोसिएर लेख माग्न गएका हामी, अर्थात् म र मित्र भरत कोइराला, को विपुल उत्साहमा बरफ पानी खन्याइदिएको थियो त्यो रुखो ज...
समसामयिक राजनीतिक सवालहरु, विश्व पूँजीवादको स्थिति तथा कम्युनिष्ट राजनीतिका केही सैद्धान्तिक सवालहरुमा केन्द्रीत रहेर नेकपा मसालका महामन्त्री मोहनविक्रम सिंहसँग रातोपाटीका लागि चन्द्र खाकीले गरेको अन्तर्वार्ताको अन्तिम भाग । छिमेकी मुलुक भारतमा र हिन्दु राष्ट्रवादको ना...
नेपाली कम्युनिष्ट आन्दोलनमा सुपरिचित नाम हो : मोहनविक्रम सिंह । नेकपा मसालका महामन्त्रीसमेत रहनुभएका सिंहसँग रातोपाटीका लागि चन्द्र खाकीले गरेको कुराकानी प्रस्तुत छः नेपाली राजनीतिले पक्रेको दिशा र त्यसले अहिले भोगिरहेको दशा के हो ? नेपालको राजनीतिक स्थि...
लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालमा भीआइपी नाम धारण गरेको, आफूलाई आमजनताभन्दा अति उँचो, अति विशिष्ट ठान्ने एउटा ‘अनौठो वर्ग’ अस्तित्वमा छ । असनका मैमत्त साँढेलाई जस्तै यो वर्गका अधिकांशलाई ऐन, नियम, कानूनको मर्यादा, ख्याल र परवाह हुँदैन । सिद्धान्ततः कानूनको नजरम...
शुक्र ग्रह, हाम्रो सौर्यमण्डलमा सूर्यसँगको दूरीको आधारमा दोस्रो ग्रह । यो ग्रहको धेरै विशेषताहरु छन् । यसको सबैभन्दा प्रमुख विषेशता भनेको त यो ग्रह उल्टो घुम्ने गर्छ । त्यसका साथसाथै, यो ग्रह धेरै हदसम्म पृथ्वीसँग मिल्दोजुल्दो पनि छ । त्यसैले कहिलेकाहीँ यसलाई पृथ्वीको जुम्ल्याह...
बुधको नाम कसरी रह्यो ? en.wikipedia.org बुध ग्रहलाई अंग्रेजी भाषामा Mercury भनिन्छ । बुध ग्रहको यो नामाकरण रोमनहरुले गरेका हुन् । प्राचीनकालमा रोमनहरुले आकाशमा सात वटा चम्किला पिण्डहरुलाई पहिचान गरेका थिए । उनीहरुले पहिचान गरेका ती सातवटा पिण्डहरुमध्ये ...
खगोलयात्राको पहिलो भागमा हामीले सौर्यमण्डल र ग्रह-उपग्रहहरुबारे केही रोचक जानकारीहरु पस्केका थियौं । लेखश्रृङ्खलाको यस दोस्रो भागमा यस पटक आउनुहोस्, हाम्रो सौर्यमण्डलको माउ सूर्यका बारेमा चर्चा गरौं । सूर्य के हो ? सूर्य एउटा तारा हो । यो एउटा ठूलो, आफ...
कसैकसैलाई लिंग उत्तेजित हुँदा, उत्तेजित भएको देख्दा वा त्यसको बारेमा सोच्दा पनि अत्यन्तै डर लागेर आउँछ। यो एउटा विचित्रको फोबिया हो। सामान्यतः वास्तविक जीवनमा कुनै हानी क्षति नपुर्याउने तर त्यही कुराले आफूलाई हानी–नोक्सानी गर्छ भन्ने भावना जागृत भएर...
रातोपाटीको यस लेख–श्रृङ्खलामार्फत् हामी आदरणीय पाठकहरुलाई ब्रम्हाण्डका रोचक, अनौठा र ज्ञानबर्द्धक जानकारी पस्कँदै खगोलयात्रामा लैजाने कोशिश गर्नेछौं । यसअन्तर्गत ब्रम्हाण्डमा रहेका ब्लाकहोल, आकाशगंगा, तारा, नेबुला लगायत हाम्रै सौर्यमण्डल र यस...
संसारका सबैभन्दा चर्चित वैज्ञानिकको नाम हो– अल्बर्ट आइन्स्टाइन । तर सुन्दा वा पढ्दा पनि अचम्म लाग्न सक्छ– संसारले महान् भनी मानेका, विश्वप्रसिद्ध पत्रिका टाइमले बीसौं शताब्दी मानव नै घोषणा गरेका यी वैज्ञानिक भने सानोमा मन्दबुद्धिका थिए । हो, साँच्चै नै ...
फर्सीमा चोट लागेको छैन भने त्यसलाई ‘बोक्सी’ले पनि कुहाउन सक्दैन । गाउँघरतिर अत्यन्तै प्रचलित रहेको एउटा भनाइ हो यो । यो भनाइले भूतप्रेत, बोक्सी, जादूटुना जस्ता घोर अवैज्ञानिक, अन्धविश्वासी र पछौटे चिन्तनलाई प्रतिनिधित्व गर्ने गर्छ । तर जब जब नेपालमा स्वनामधन्य...
नेपालकै इतिहासमा सबैभन्दा चर्चित र दुरगामी महत्त्व राख्ने घटनाहरुमध्ये एक वृहत् शान्ति सम्झौता भएको आज ठ्याक्कै १२ वर्ष पुग्यो । मंसिर ५, २०६३ मा भएको उक्त शान्ति सम्झौताले तत्कालीन विद्रोही नेकपा माओवादीद्वारा मालेमावादी सिद्धान्तमा आधारित भएर फागुन १, २०५२ देखि चला...
