काठमाडौं। हज इस्लाम धर्मावलम्बीहरूको लागि सबैभन्दा पवित्र तीर्थयात्रा हो, जसको लागि हरेक वर्ष लाखौं मुस्लिमहरू साउदी अरबको मक्का शहर जान्छन्। हज संसारको सबैभन्दा ठूलो वार्षिक धार्मिक कार्यक्रमहरू मध्ये एक हो, जसमा विश्वभरका मुस्लिमहरू मक्का पुग्छन्।

यो इस्लामका पाँच स्तम्भहरू मध्ये एक हो र शारीरिक र आर्थिक रूपमा सक्षम प्रत्येक मुस्लिमले आफ्नो जीवनकालमा कम्तिमा एक पटक हज गर्नु पर्ने मान्यता रहेको छ ।
इस्लामिक पैगम्बर हजरत मुहम्मदको जन्मस्थल समेत रहेको मक्कामा मुस्लिमहरूको धार्मिक पुस्तक कुरानको पहिलो सन्देश प्राप्त गरेको मान्यता रहेको छ ।

हज बारे पाँच कुराहरू:

१. काबा

हजको उल्लेख इस्लामी पैगम्बर मुहम्मदसँग सम्बन्धित छ, तर यससँग सम्बन्धित केही कुराहरू पैगम्बर इब्राहिमको समयका हुन्। इस्लामिक मान्यता अनुसार, काबा पैगम्बर इब्राहिम र उनका छोरा इस्माइलले निर्माण गरेका थिए।

हजको समयमा गरिने धेरै अनुष्ठानहरूले त्यो घटनाको सम्झना गर्छन् जब इब्राहिमले अल्लाहको आदेशमा आफ्नो छोरा इस्माइललाई लगभग बलिदान दिएका थिए। तर विश्वास अनुसार, पछि ईश्वरीय हस्तक्षेपले उनलाई रोकेको थियो। इब्राहिम, जसलाई ईसाई धर्म र यहूदी धर्ममा अब्राहाम भनिन्छ। तीनै धर्ममा इब्राहिम वा अब्राहमको केन्द्रीय स्थान छ।

२. कुनै लैङ्गिक भेदभाव छैन

धेरैजसो मुस्लिम अभ्यासहरूमा पुरुष र महिलाका लागि छुट्टाछुट्टै प्रवेशद्वार वा प्रार्थना क्षेत्रहरू हुन्छन्, तर हजको समयमा यस्तो कुनै भेदभाव हुँदैन। पुरुष र महिलाले सँगै हज अनुष्ठान गर्छन्। यो समानताको प्रतीक हो।

३. विशेष पोशाक कोड

हज गर्ने तीर्थयात्रीहरूका लागि विशेष पोशाक कोड छ जसले आध्यात्मिक समानतालाई दर्शाउँछ।

पुरुषहरूले सेतो, सिलाइएको नसिलाइएको लुगा लगाउँछन् जसलाई अहराम भनिन्छ, जुन हजमा आउने सबै मानिसहरू समान छन् भन्ने  प्रतीक हो, चाहे उनीहरूको सामाजिक वा आर्थिक स्थिति जस्तोसुकै होस्। महिलाहरूले सेतो इहराम लगाउँदैनन्, तर खुकुलो, पूर्ण रूपमा शरीर ढाक्ने लुगा लगाउँछन्। उनीहरूले आफ्नो टाउको छोप्नुपर्छ। तर हजको समयमा उनीहरूको अनुहार देखिनुपर्छ।

४. पहाड चढ्ने

हजको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भाग तवाफ हो, जसमा मुस्लिमहरूले घडीको विपरीत दिशामा सात पटक काबाको वरिपरि हिँड्छन्। यो हज यात्राको सुरु र अन्त्यमा गरिन्छ। यसबाहेक, हजको अर्को महत्त्वपूर्ण भाग सफा र मारवा नामक दुई पहाडहरू बीच सात पटक पैदल यात्रा गर्नु हो।

यो अनुष्ठान बीबी हाजरा (पैगम्बर इब्राहिमकी पत्नी) को सम्झनामा गरिन्छ। बीबी हाजरा आफ्नो छोरा इस्माइलको लागि पानीको खोजीमा यी दुई पहाडहरूको वरिपरि सात पटक हिंडेकी थिइन्।

५. अराफात पर्वत

हजको मुख्य केन्द्रबिन्दु काबा हो, तर आध्यात्मिक चरमोत्कर्ष मक्का बाहिर मरुभूमि मैदानमा अवस्थित अराफातको पर्वतलाई मानिन्छ। यहाँ भक्तजनहरूले सूर्योदयदेखि सूर्यास्तसम्म कुरान पढ्छन् र प्रार्थना गर्छन्। इस्लाममा यस ठाउँको विशेष महत्त्व छ किनकि यो त्यही ठाउँ हो जहाँ पैगम्बर मुहम्मदले आफ्नो अन्तिम उपदेश दिएका थिए भन्ने विश्वास गरिन्छ।